Alena wilde medicijnen naar bezet gebied brengen, maar belandde in raketregen
"Overal waar ik keek zag ik bloed, dode mensen en uiteengescheurde lichamen. Niemand zou mogen zien wat ik daar heb moeten zien." Aan het woord is Alena uit Melitopol. Zij was vorige week onderdeel van een burgerkonvooi dat van vrij Oekraïne onderweg was naar haar stad in door Rusland bezet gebied. Een raketaanval maakte een einde aan tientallen levens, Alena ontsnapte ternauwernood aan de dood.
De Oekraïense was door de frontlinie naar de in vrij Oekraïne gelegen stad Zaporizja gereisd om medicijnen in te slaan voor hulpbehoevende ouderen in bezet gebied, waar grote tekorten zijn aan medische spullen. Burgerkonvooien met hulpgoederen konden vanuit Zaporizja de afgelopen maanden relatief eenvoudig het front oversteken.
Sinds de aanval van vorige week is dat verleden tijd: de doorgang is afgesloten. Voor Alena betekent het dat ze voor onbepaalde tijd is gescheiden van haar dochtertje, dat in Melitopol wordt opgevangen door een bekende. Ze zit vast in Zaporizja, dat vannacht werd getroffen door Russische raketaanvallen.
De aanval van vorige week vond plaats op een zogeheten filtratieplaats, op het terrein van een automarkt ten zuiden van Zaporizja. Al maandenlang is de automarkt een bekend verzamelpunt voor burgerkonvooien. Om de frontlinie te mogen doorkruisen is een controle (filtratie) van alle voertuigen nodig.
Vrijdag 30 september begon vroeg voor Alena. Om 04.00 uur stond ze op, zonder een oog dicht te hebben gedaan. "Ik kon de hele nacht niet slapen", zegt Alena. "Dat moet een voorteken zijn geweest." Op de filtratieplaats sloot ze samen met haar vader aan in een rij met auto's. "Er waren al veel mensen die de avond ervoor al waren aangekomen. Zij stonden vooraan in de rij."
Op die plek, vooraan in de rij, kwam even na zevenen een raket neer. "Ik hoorde een enorme explosie en wist meteen: hier blijft het niet bij." Ze sprong direct uit haar wagen en riep naar omstanders dat ze op de grond moesten gaan liggen. "Een man bleef door de shock in stilte rechtop staan, met een baby in zijn armen." Meer explosies volgden.
Ze omschrijft de situatie als een Russische roulette, waarbij willekeurig auto's om haar heen werden vernietigd door raketten. "Ik kon niets doen, behalve wachten. Ondertussen nam ik mentaal al afscheid van het leven." Ze doorstond de rakettenregen, net als de man en de baby.
Met de aanval werden niet alleen tientallen levens verwoest. Ook aan de levering van medicijnen is een einde gekomen, vertelt 'Fox', die om veiligheidsredenen zijn echte naam niet bekend wil maken. Hij werkt in Melitopol als een soort schaduwapotheker. Bekenden als Alena 'smokkelen' medicijnen naar bezet gebied, die hij vervolgens rondbrengt bij hulpbehoevende ouderen en gehandicapten in de regio.
Die hulpverlening moet in het diepste geheim plaatsvinden. De leiders van hulporganisaties zijn opgepakt en verjaagd, evenals lokale bestuurders, omdat ze zouden 'heulen met de vijand'. Fox probeert daarom onder de radar te blijven. "Als ze mij ontdekken, zullen ze alles afpakken en mij naar het front sturen."
Mijn hulp is levensreddend, zegt Fox. De schaduwapotheker laat een bestand zien met zo'n duizend namen van ouderen in Melitopol en omgeving voor wie hij zorg draagt. De een heeft diclofenac, maagzuurremmers en luiers nodig, de ander slechts pijnstillers. Hij merkt nu al de gevolgen van het sluiten van de frontlinie. "Ik kan nog een maand vooruit, maar sommige medicatie is al op."
Geen mededogen
Zonder zijn hulp zullen zij deze middelen niet krijgen, zegt hij. Wat wel beschikbaar is in de officiële apotheken, is onbetaalbaar. Het verstrekken van medicijnen is geen prioriteit voor de Russen, zegt Fox. "Met die mobilisatie hebben we gezien dat Moskou geen mededogen heeft voor de eigen bevolking, dus laat staan met ons. Ze willen ons mentaal en fysiek breken, zodat ze een dictatuur kunnen vestigen."
Dat voelt paradoxaal: voor een blijvend behoud van de bezette gebieden is het immers belangrijk om de hearts and minds van de lokale bevolking te winnen. Voor een deel gebeurt dat wel, zegt Fox. "Er worden voedselpakketten en zelfs elektrische kookstellen uitgedeeld. Maar veel giften zijn uit eigenbelang: zo kregen mensen tv-boxen zodat ze naar de Russische staats-tv gaan kijken."
De ziel van Alena zal in ieder geval niet worden gewonnen door de Russen. "Ik begreep nooit zo goed de afkeer van Oekraïners tegen de Russen, omdat die hele strijd in mijn leven niet echt een rol speelde. Maar sinds de raketaanval begrijp ik de woede volledig."
