Winnaars Nobelprijzen voor de Vrede vereerd en verrast

De toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan voorvechters van de mensenrechten in Belarus, Oekraïne en Rusland leidt tot veel instemmende en verheugde reacties. Vanochtend werd bekend dat de prijs dit jaar wordt gedeeld door de Belarussische activist Ales Bialiatski, de Russische organisatie Memorial en het Oekraïense Center for Civil Liberties.

Of Ales Bialiatski weet dat hij de prijs krijgt, is niet duidelijk. Hij zit sinds juli vorig jaar in de gevangenis en kan dus niet in het openbaar reageren.

Zijn vrouw, Natallja Pintsjoek, deed dat wel. Tegen persbureau AFP zei ze dat ze was "overmand door emoties". Ze is het Nobelprijscomité dankbaar voor de erkenning die "het werk van Ales en zijn organisatie" op deze manier krijgt".

De Belarussische oppositieleider Svetlana Tichanovskaja zei "vereerd en opgetogen" te zijn. Het zet de politieke gevangenen in Belarus in de schijnwerpers, zo zei ze tegen persbureau AP.

Daaronder is ook haar eigen man, blogger Sergej Tichanovski. Eind vorig jaar kreeg hij achttien jaar cel. Deze Nobelprijs "betekent dat er meer aandacht komt voor de humanitaire situatie in Belarus", aldus Tichanovskaja, die noodgedwongen in het buitenland woont.

Het regime in Belarus reageert, niet verrassend, negatief. Het ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de toekenning een politiek besluit en ziet een patroon. "Alfred Nobel is er moe van zich in zijn graf om te draaien."

Dat leidde weer tot een minzame reactie van het Nobelprijscomité: "Ik ben er vrij zeker van dat wij Nobel's bedoelingen beter kennen dan een dictator in Minsk", aldus de directeur.

Net vandaag

Een bestuurslid van een zusterorganisatie van het Russische Memorial is enorm blij met de toekenning: "We zijn verrast, maar heel, heel gelukkig", zegt Tatjana Gloesjkova tegen AP. "Het laat zien dat ons werk belangrijk is voor de wereld en het Russische volk."

Het nieuws komt op de verjaardag van de Russische president Vladimir Poetin, die 70 is geworden. De voorzitter van het Nobelprijscomité zegt dat de toekenning aan Memorial niet is bedoeld als signaal. "We geven de prijs altijd voor iets en aan iemand en niet tegen iemand", aldus Berit Reiss-Andersen.

Dit is een boodschap gericht aan een autoritaire regering, die net als in Belarus, mensenrechten onderdrukt, zo benadrukt ze. "Het heeft niets te maken met Poetins verjaardag.

Een van Poetins adviseurs reageerde laatdunkend op de toekenning: "Vroeger was de Nobelprijs een serieuze zaak, maar dat was al lang niet meer zo. Vandaag heeft het comité zich definitief in diskrediet gebracht."

Lang onzichtbaar

Ook bij het Oekraïense Center for Civil Liberties zagen ze de prijs niet aankomen en zijn ze verrast. Woordvoerder Volodimir Javorskii zegt "trots" te zijn. "De prijs is belangrijk omdat we vele jaren werkten in een land dat onzichtbaar was. Opkomen voor mensenrechten is het belangrijkste wapen tegen oorlog."

Maar niet iedereen in Oekraïne is positief. Een adviseur van Zelensky vindt het raar dat de prijs ook gaat naar organisaties uit landen die Oekraïne hebben aangevallen. "Zij zijn er niet in geslaagd verzet tegen de oorlog te organiseren."

Veel westerse leiders hebben positief gereageerd. Onder hen zijn de Franse president Macron, NAVO-chef Stoltenberg, de Duitse minister Baerbock en ook de Nederlandse minister Hoekstra.