Met militaire precisie wordt het cruciale spoor in Oekraïne hersteld

• Sander van Hoorn

  Verslaggever, nu in Oekraïne
• Chiem Balduk

  Redacteur buitenland

"Kijk, daar ligt een raket naast het spoor. En zie je die plek daar? Daar hebben we een inslagkrater opgevuld." De machinist wijst naar plekken langs het spoor tijdens de rit over de heropende spoorlijn tussen Charkov en de bevrijde stad Balaklia. Na een tijdje passeert de trein een bunker. Dat was een Russische positie, zegt de machinist. Vanaf nu rijden we door bevrijd gebied.

Vier dagen nadat Balaklia werd heroverd door de Oekraïners reden er alweer treinen over het spoor. Dag en nacht zijn langs het traject mijnen geruimd, gebroken spoorstaven vervangen en afgebroken bovenleidingen opgeruimd. Het spoorbedrijf Oekrzaliznytsja opereert met militaire discipline. "Snel herstel is cruciaal om deze oorlog te winnen", zegt de 38-jarige spoorwegbaas Oleksandr Kamysjin.

Het spoor is dan wel gerepareerd, echt vaart maken kan de trein niet. Omdat de bovenleidingen nog niet zijn hersteld wordt een dieseltrein uit de regio Kiev ingezet. In de wagons hangt de dienstregeling en een metrokaart van de hoofdstad. Ook voor de machinist is het wennen: in plaats van de exprestrein naar het vliegveld rijdt hij nu met een diesel door pas bevrijd gebied.

Voorlopig is Balaklia het eindstation, het spoor naar het bevrijde Izjoem moet nog worden vrijgemaakt van mijnen:

"Voor veel mensen is de trein de enige manier om te reizen", zegt de machinist. "Ik ben te oud om hier door de heuvels te fietsen", zegt een passagier. Een ander is blij dat hij niet met de auto hoeft: "Dan duurt het anderhalf uur omdat veel wegen afgesloten zijn, nu ben ik in een half uur op mijn werk." De kleine trein zit tjokvol. "Ik ben gevlucht uit Balaklia toen de Russen eraan kwamen", zegt een vrouw met veel bagage. "Nu ga ik terug."

Op het station van Balaklia is het druk. Er staat een generator waar mensen hun telefoon opladen. In het hele dorp is verder geen stroom. Want niet alleen de bovenleidingen van de trein zijn kapot; in het hele bevrijde gebied hangen elektriciteitskabels los langs de masten.

Het spoornet speelt de hele oorlog al een essentiële rol in spoorland Oekraïne. "Zonder spoor geen evacuaties, humanitaire hulp en diplomatie", vat spoorwegbaas Kamysjin het samen. Van Macron tot Scholz en van Rutte tot Johnson: alle regeringsleiders die de afgelopen maanden een bezoek brachten aan Oekraïne reisden per trein. Ook als vervanging van de graanexport over zee kon het spoor (beperkt) uitkomst bieden.

Vorige week boekte Oekraïne een belangrijke overwinning op het slagveld én op het spoornetwerk met de herovering van het knooppunt bij Koepjansk. Daardoor kunnen goederen en manschappen vanuit Rusland niet meer per trein worden vervoerd naar een groot deel van de bezette regio Loegansk. De belangrijke steden Lysytsjansk en Severodonetsk worden daardoor kwetsbaarder voor een Oekraïens offensief.

De snelle reparatie van spoor in bevrijd gebied is niet zonder risico. Voor het spoorbedrijf werken 231.000 mensen. 250 medewerkers zijn omgekomen, 454 raakten gewond. Circa 8000 medewerkers maken deel uit van de strijdkrachten.

Bij een spoorwegovergang tussen Balaklia en Izjoem laat opzichter Vladim Dovitsjok ons even wachten. Niet op een trein, maar op een ontploffing. Die volgt even later, een rookpluim stijgt op. Het zijn niet alleen mijnen, zegt Dovistjok. Overal langs het spoor liggen ook onontplofte raketten. "Op sommige plaatsen moeten de rails ook worden vervangen. En langs bijna het hele tracé is de bovenleiding kapot."

Hij denkt dat over een maand in elk geval een dieseltrein dit tracé weer kan gebruiken. Het herstelwerk aan de weg die het spoor kruist, komt veel later. Het spoornetwerk is nu belangrijker.

Hulp vanuit het Westen is meer dan welkom voor de spoorwegoperatie, zegt directeur Kamysjin. "Op dit moment hebben we vooral goederenwagons nodig, daar hebben we een tekort aan." De Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling heeft het spoorbedrijf miljoenen euro's steun toegezegd.

Kamysjin heeft voorlopig voldoende werk. Achter de frontlinie wachten nog tienduizenden kilometers spoorrails en bovenleidingen op bevrijding en reparatie. Voor de toekomst wacht een andere grote klus: het brede Oekraïense spoor ombouwen tot de Europese standaarden om de integratie met de Europese Unie te bevorderen.