Veteranen VS komen op voor geëvacueerde Afghanen, permanent verblijf geëist

• Jesse Nijmeijer

  redacteur Bureau Washington

Voor het Capitool in Washington wapperen sinds een week Afghaanse vlaggen. Op het grasveld spreken Amerikaanse Afghanistan-veteranen met medewerkers van het Congres. Ze maken zich grote zorgen over het lot van duizenden Afghanen die hebben samengewerkt met het Amerikaanse leger. Als de Senaat niet deze week actie onderneemt, dreigt voor hen een terugkeer naar Afghanistan, waar de Taliban sinds een jaar aan de macht zijn.

Na de plotselinge Amerikaanse terugtrekking uit Kabul, vorig jaar zomer, werden ruim 80.000 Afghanen naar de VS geëvacueerd. Veel van hen werkten als fixer, tolk of chauffeur voor de Amerikanen, waardoor achterblijven geen optie was. De Taliban treden hard op tegen mensen die hebben samengewerkt met hun vijand.

Op dit moment hebben de meeste evacués een verblijfsvergunning op humanitaire gronden. Die geldt voor twee jaar en verloopt volgend jaar. De Senaat moet deze week beslissen over het lot van de duizenden Afghanen. Een groep senatoren presenteerde een wetsvoorstel dat permanent verblijf mogelijk moet maken, maar door verzet uit Republikeinse hoek is het zeer de vraag of deze wet het gaat halen.

Leven gered

Voor het Capitool zitten daarom een groep oorlogsveteranen en hun Afghaanse broeders, zoals ze hier worden genoemd, op campingstoelen. Naast ze staan grote koelboxen en een tafel vol snacks. Mobiele zonnepanelen zorgen voor stroom om telefoons en laptops op te laden.

"We gaan hier niet zomaar weg", zegt veteraan Matt Zeller. Hij is medeoprichter van No One Left Behind, een organisatie die opkomt voor Afghanen die hebben samengewerkt met het Amerikaanse leger. Al ruim een week zitten ze om beurten dag en nacht voor het Capitool. "We blijven zitten totdat de wet er is."

Zeller vertelt hoe de lokale bevolking van levensbelang was in de lange oorlog die Amerika heeft gevoerd. "Toen ik in 2008 werd uitgezonden, moest ik als enige Amerikaan een Afghaanse militaire eenheid ondersteunen. Janis was mijn tolk, maar eigenlijk veel meer dan dat. Hij heeft mijn leven gered toen hij twee Talibanstrijders doodschoot die op het punt stonden om mij te vermoorden."

Zeller ziet deze protestactie om de wet in te voeren als zijn morele plicht. "Janis en zijn collega's zijn in hun eigen land vogelvrij verklaard door de Taliban. Het minste wat wij dan kunnen doen als Amerikanen is hun veiligheid waarborgen, net zoals ze altijd voor ons hebben gedaan."

Achterstanden en chaos

Een Afghaanse man komt dichter bij Matt Zeller zitten. Hij heet Safi en zegt dat hij jarenlang voor het Amerikaanse leger heeft gewerkt. "Toen de Amerikanen mijn land binnenvielen was ik nog een tiener en poetste ik schoenen. Om meer geld te verdienen heb ik besloten om voor de Amerikanen te gaan werken, ook wetende dat ik dan eventueel een verblijfsvergunning kon krijgen."

Tijdens de oorlog in Afghanistan deed de VS de belofte aan alle fixers, chauffeurs en tolken dat zij een visum in Amerika zouden krijgen in ruil voor de gevaarlijke samenwerking. Maar door de enorme achterstand bij de beoordeling van asielaanvragen en de chaotische evacuatie uit Kabul, zijn de Afghanen bang dat hun procedure langer gaat duren dan hun tijdelijke verblijfsvergunning geldig is.

De zogeheten Afghan Adjustment Act moet die zorgen in een klap wegnemen, ook voor de groep die nu nog in Afghanistan is achtergebleven en hoopt op een komst naar de VS. Hoewel senatoren van beide partijen het wetsvoorstel hebben geschreven, wordt een stemming nog altijd geblokkeerd. Een groep Republikeinen ziet "aanzienlijke veiligheidsproblemen". De hoop van de voorstanders is nu dat zij de blokkerende Republikeinen kunnen overhalen door een extra strenge screening van de evacués in de wet op te nemen.

Tijd dringt

De tijd dringt, want het wetsvoorstel moet voor vrijdag worden aangenomen om meegenomen te kunnen worden in de begroting van de federale overheid. Zo niet, dan kan het maanden duren voordat de wet opnieuw wordt besproken; waarschijnlijk te laat voor de mensen die een vergunning hebben tot volgende zomer.

Safi kreeg na een jarenlange procedure een permanente verblijfsvergunning in 2017. Toch voelt het dubbel voor hem: "Er zitten duizenden mensen in onzekerheid en veel van mijn collega's is het nog niet eens gelukt om überhaupt naar Amerika te komen. Ze zetten het leven van zichzelf en hun familie op het spel en vervolgens laat de VS ze zo in de steek, dat is gewoon niet eerlijk."