Nederland wil nieuwe sancties tegen Rusland, hoe gaat het tot nu toe?

• Gidi Pols

  redacteur Economie

Met de gedeeltelijke mobilisatie in Rusland is de oorlog in Oekraïne een nieuwe fase ingegaan. Binnen de EU gaan stemmen op voor een nieuw, achtste sanctiepakket. Ook Nederland is voorstander van meer sancties.

Hoe staat het met de handhaving van de sancties die sinds februari zijn afgekondigd? En wat betekent dat voor het bedrijfsleven?

"Uitvoering van de sancties gaat gewoon door", zegt een woordvoerder van Buitenlandse Zaken. Er worden ook nog steeds tegoeden bevroren, bijvoorbeeld als er nieuwe personen op de sanctielijst komen, zoals in juli gebeurde. Op 14 september zijn voor het laatst tegoeden bevroren.

Honderden miljoenen

Om hoeveel geld het gaat, is niet helemaal duidelijk. In oktober komt het kabinet met nieuwe cijfers. Het meest recente overzicht is van juli. Banken hadden toen voor 574 miljoen euro aan transacties tegengehouden. Samen met trustkantoren bevroren ze ook zo'n 640 miljoen euro aan tegoeden.

Bij verzekeraars en pensioenfondsen gaat het om heel kleine bedragen. De verzekeraars hielden 358 euro aan uitkeringen tegen. Pensioenfondsen 2391 euro.

Douane

Het meeste werk zit bij de douane. "We kijken bijvoorbeeld naar alle aangiften van transporteurs die goederen willen uitvoeren naar Rusland en Belarus. En we kijken naar uitwijklanden om te kijken of de sancties niet omzeild worden", zegt een woordvoerder. Welke landen dat zijn wil de douane niet zeggen.

Fysieke controles van containers, postzakken en pakketjes zijn er ook nog steeds. "Maar wel minder dan in het begin, de handelsstromen zijn toch wat opgedroogd." In totaal heeft de douane bijna 200.000 uitvoeraangiftes gecontroleerd, zo'n 12.000 postzakken gescand en bijna 3000 pakketten geopend. De opbrengst: één zending die bevroren is, omdat er sancties werden overtreden.

De douane houdt ook vliegtuigen en schepen in de gaten. Op de vliegvelden in Maastricht en Enschede staan vijf "bevroren" vliegtuigen die eigendom van zijn van een gesanctioneerde bedrijf. Die zijn samen 350 à 400 miljoen euro waard.

Hetzelfde geldt voor twee kleinere boten van een gesanctioneerde Rus, die in Nederland waren voor onderhoud. Samen zijn de boten een miljoen waard. De douane houdt ook nog 22 andere schepen in de gaten die niet geleverd mogen worden aan hun Russische eigenaren. Het grootste deel van de schepen is nog in aanbouw.

Het superjacht met de bouwtitel Feadship1010 is daar mogelijk een van. Het 118 meter lange motorschip is bijna af en ligt voor proefvaarten in de Amsterdamse Coenhaven. Bronnen uit de jachtbouw linken het schip aan een Russische miljardair die het schip de naam Katyusha zou willen geven.

Bouwer Feadship wil niet bevestigen dat het om een Russische opdrachtgever gaat. "In de markt was er ook speculatie dat Andrew Tate de opdrachtgever zou zijn, dat is niet waar. Verder doen we nooit uitspraken over de herkomst van onze klanten", zegt marketing directeur Farouk Nefzi. "Maar we houden ons natuurlijk aan alle wetgeving, ook de sanctiewetgeving."

Of Feadship andere bestaande Russische klanten heeft waar het nu niet aan kan leveren, wil Nefzi niet zeggen. "Er valt niet veel vraag uit", zegt hij. In algemene zin voegt hij toe: "Wij zijn bouwers van unieke jachten. Die zijn over het algemeen voorgefinancierd, dat verkleint de risico's voor ons."

D66-Kamerlid Sjoerd Sjoerdsma heeft minister Hoekstra om opheldering gevraag over het schip in de Amsterdamse haven. "Het zou van de gekke zijn als er nu in Nederland aan een luxe jacht werd gewerkt met eindbestemming Rusland. Dat gaat tegen de sancties in en roept opnieuw vragen over de handhaving op."

Niet alleen superjachten mogen niet naar Rusland worden uitgevoerd. Damen Shipyards had bijvoorbeeld een serie bestellingen voor sleepboten vanuit Rusland. "Het financiële risico dat wij lopen door de sancties is substantieel", zegt een Damen-woordvoerder. "We kijken nu of we contracten kunnen ontbinden. Als we de boten aan iemand anders kunnen leveren valt de schade mee."