Duitsland voorkomt voorlopig instorten energiemarkt
Met wat waarschijnlijk de grootste nationalisatie in de geschiedenis van de Bondsrepubliek is, houdt de Duitse staat de grootste gasleverancier in het land overeind. De redding van Uniper is nodig omdat Rusland de directe gasleveringen aan het land helemaal heeft stopgezet, maar de stap stelt de overheid ook voor nieuwe vragen.
Een vergaande ingreep hing in de lucht. Uniper haalde de helft van het gas dat het nodig had uit Rusland, maar moest toen dat niet meer stroomde duurder vervangend gas inkopen. De verliezen liepen daardoor de laatste tijd met meer dan 100 miljoen euro per dag op.
De gevolgen van een faillissement zouden groot zijn. Uniper levert aan veel bedrijven en instellingen, waaronder ook meer dan 200 gemeentelijke energiebedrijven, die ook huishoudens van energie voorzien. Het bedrijf is volgens de overheid 'systeemrelevant', omvallen zou een domino-effect in gang kunnen zetten dat de energiemarkt voor een belangrijk deel platlegt.
Rekening omhoog
Nu de overheid het overneemt, is omvallen geen acuut gevaar meer. Wel blijft het achterliggende probleem bestaan: bedrijven zoals Uniper moeten voorlopig gas duurder inkopen dan de prijs waarvoor ze hun energie kunnen doorverkopen aan klanten.
Om dat probleem aan te pakken, kondigde de overheid eerder al een gastoeslag aan. Vanaf 1 oktober betalen klanten 2,4 cent extra per verbruikt kilowattuur. Gasleveranciers die erg afhankelijk waren van Russisch gas ontvangen dat geld vanaf eind oktober. Daarmee kunnen ze duurder ander gas inkopen.
Die toeslag gaat er komen, alleen is het de vraag of die over een paar maanden ook kan blijven als de Duitse overheid Uniper daadwerkelijk genationaliseerd heeft. Dan zou de heffing via Uniper deels in zak van de staat belanden en dus veranderen in een soort belasting. Dat mag niet zomaar, een team van juristen zoekt nu onder hoge druk uit of de toeslag dan kan blijven.
"Die toeslag is niet willekeurig voor de lol bedacht," zei minister Habeck van Economische zaken vandaag op een persconferentie. Ze is bedoeld om niet alleen de staat, maar ook verbruikers mee te laten betalen aan de hogere kosten. "Komt de heffing er niet, dan moet er snel een andere oplossing komen."
Eerder kreeg Habeck al kritiek omdat het geld ook dreigde te belanden bij energiebedrijven die niet in nood zijn. Volgens de minister is dat probleem in elk geval door een aanpassing oplosbaar.
Verdere reddingsacties niet uitgesloten
Ook andere energiebedrijven in Duitsland zijn in de problemen. Zo heeft VNG, goed voor een vijfde van alle gasleveringen in het land, eveneens om staatssteun gevraagd. Die zal het bedrijf krijgen, heeft Habeck al beloofd, over details zijn ze nog in gesprek.
Verder heeft de Duitse staat het roer overgenomen bij de Duitse dochters van het Russische oliebedrijf Rosneft en het Russische gasbedrijf Gazprom, om leveringen aan Duitsland veilig te stellen. Die zijn weliswaar daarmee niet eigendom van de Duitse staat, maar staan wel volledig onder staatscontrole.
Het is niet uitgesloten dat de Duitse overheid naast Uniper nog een van de andere energiebedrijven nationaliseert. Op de vraag of de staat de Gazpromdochter en VNG overneemt als de gastoeslag uiteindelijk moet verdwijnen, antwoordde Habeck: "De staat zal alles doen wat nodig is om bedrijven overeind te houden."
Schadeclaim bij Nederland moet teruggetrokken
Voor de Nederlandse overheid is de reddingsactie goed nieuws. Net als energiebedrijf RWE heeft Uniper een rechtszaak tegen de Nederlandse staat lopen, vanwege een kolencentrale die het bedrijf bezit op de Maasvlakte. Eerder besloot Nederland dat de kolencentrales in 2030 moeten sluiten. Omdat dat eerder is dan gepland, zegt Uniper inkomsten mis te lopen en eist het een schadevergoeding.
Een voorwaarde van de Duitse overheid voor de reddingsactie is dat Uniper die zaak laat vallen. Dat is nog niet gebeurd, zegt Uniper op een vraag van de NOS.
Duitsland zelf krijgt er dankzij de nationalisatie een paar ingewikkelde dossiers bij. Zo valt ook een Zweedse kerncentrale onder Uniper, terwijl Duitsland juist grote bezwaren heeft tegen kernenergie en de laatste eigen centrales binnenkort sluit.
Ook centrales in Rusland
En Uniper bezit naar eigen zeggen nog vijf energiecentrales in Rusland, die samen 5 procent van de energie in het land leveren. Op de site van het bedrijf staat dat het de oorlog in Oekraïne ten strengste veroordeelt, en dat het af wil van de Russische tak.
Wat de Duitse overheid met deze centrales gaat doen, is nog niet duidelijk. In het algemeen zei Habeck: "Duitsland zal invloed uitoefenen op Uniper. En we zullen de verschillende onderdelen heel nauwkeurig bekijken."
