'Tv-toespraak Poetin is escalatie van in het nauw gedreven president'

President Poetin is vanochtend op de Russische tv verschenen met een opgenomen speech, waarin hij een gedeeltelijke militaire mobilisatie afkondigde die per direct ingaat. Ook richtte hij zich in dreigende bewoordingen tot het Westen, dat Rusland volgens hem "nucleair chanteert".

De toespraak komt op een moment dat Russische troepen het moeilijk hebben met name in het noordoosten van Oekraïne. "De tactische overwinning van Oekraïne bij Charkov leidt tot strategische paniek in het Kremlin", stelt oud-commandant Landstrijdkrachten Mart de Kruif.

Wat betekent de gedeeltelijke mobilisatie die de Russische president Poetin heeft afgekondigd? Oud-commandant der Landstrijdkrachten Mart de Kruif legt het uit.

Volgens hem kunnen we de gedeeltelijke mobilisatie van 300.000 reservisten niet los zien van de 'referenda' die zijn aangekondigd in vier (deels) door Rusland bezette delen van Oekraïne. "Reservisten mogen grondwettelijk alleen worden ingezet op Russisch grondgebied", legt hij uit. En precies daarover gaan de volksraadplegingen: burgers moeten zich in de vier provincies uitspreken over aansluiting bij Rusland.

De uitslag van het referendum, dat niet representatief is omdat veel Oekraïners uit de gebieden zijn weggevlucht, wordt door Oekraïne en internationaal bij voorbaat niet erkend. Maar als een meerderheid van de kiezers voor annexatie door Rusland stemt, zal het Kremlin de gebieden wel als Russisch beschouwen.

Volgens De Kruif vormen de gedeeltelijke mobilisatie en de verwachte annexatie een "escalatie waar we niet omheen kunnen", ook voor de buurlanden van Oekraïne. "De Baltische staten zullen zich bedreigd voelen en daar moet de NAVO op reageren. Het kan niet anders dan dat het Westen nog meer bij het conflict betrokken wordt."

De generaal buiten dienst verwacht overigens dat het nog weken, zo niet maanden, duurt voordat de Russische reservisten aan de slag kunnen. "Je moet ze trainen, uitrusten, voeden. En er moeten ook genoeg onderofficieren en officieren zijn om hen aan te sturen. Ik denk dat we deze mensen niet voor het voorjaar aan het front gaan zien."

Ook in Rusland zelf zal de gedeeltelijke mobilisatie tot onrust leiden, verwacht Ruslanddeskundige Laura Starink. Volgens haar zullen veel Russen proberen om eraan te ontkomen, bijvoorbeeld door het land te verlaten. Tienduizenden mensen hebben dat de afgelopen maanden al gedaan, zegt ze, vooral critici van het regime. "Vaak gaan ze naar Georgië en Turkije."

Volgens persbureau Reuters waren directe vluchten naar het Turkse Istanbul en Yerevan in Armenië na de toespraak van Poetin snel uitverkocht. Ook zouden de zoekopdrachten "Hoe verlaat ik Rusland?" en "Hoe breek ik een arm?" trending zijn op Google. En volgens een Russische advocaat is de telefoonlijn voor informatie over de rechten van militair personeel vanochtend meer dan duizend keer gebeld.

Nucleaire retoriek

President Poetin bediende zich in zijn toespraak ook van nucleaire retoriek. Hij beschuldigde het Westen van "nucleaire chantage" en waarschuwde dat Rusland niet zal schuwen om "alle beschikbare middelen" in te zetten als dat in de ogen van het Kremlin nodig is. "Dat is geen bluf", voegde hij toe.

Kijk het betreffende gedeelte van de toespraak terug:

De woorden van Poetin lijken een verhulde verwijzing naar het nucleaire arsenaal van Rusland, en dat is niet voor het eerst. Maar deze uitspraken in de context van aangekondigde referenda en een gedeeltelijke mobilisatie hebben wel een andere lading, vindt Laurien Crump, expert op het gebied van Oost-Europa en internationale betrekkingen.

"We zien hier een president die in het nauw gedreven is", zegt de onderzoeker, die verbonden is aan de Universiteit Utrecht. Volgens haar neemt Poetin er geen genoegen mee als hij met minder uit de oorlog komt dan waarmee hij is begonnen.

Als de vier gebieden met 'referenda' straks in de ogen van het Kremlin bij Rusland horen, zal hij die dus koste wat kost willen verdedigen, zegt ze. "Hij zal niet zomaar een nucleair wapen uit de kast trekken, maar wil ook geen gezichtsverlies lijden. Als er gevochten wordt in gebieden die het Kremlin straks als Russisch beschouwt, ziet Moskou dat als aantasting van het bestaansrecht van Rusland. En dan kan de nucleaire optie wel op tafel komen."