Yeşilgöz hamert op belang rechtsstaat en noemt 'wokisme' een van de bedreigingen

Minister van Justitie en Veiligheid Yeşilgöz heeft in de jaarlijkse HJ Schoo-lezing een pleidooi gehouden voor de verdediging van de democratische rechtsstaat. Ze zei dat we die "compromisloos en vastberaden" moeten beschermen. "Dat is de enige manier om Nederland een mooi en veilig land te laten zijn, met vrijheid voor iedereen."

Yeşilgöz verwees naar haar Turkse afkomst en naar de militaire staatsgreep in Turkije, waar het leger vandaag precies 42 jaar geleden met geweld de macht overnam. Haar ouders vluchtten daarna met haar naar Nederland, waar ze in vrijheid konden leven.

Tot haar verbijstering zag bij de eerste gebeurtenissen in haar volwassen leven, de moord op Pim Fortuyn in 2002 en die op Theo van Gogh in 2004, dat Nederland niet pal stond voor de vrijheid van meningsuiting. Er werd volgens Yeşilgöz gezegd dat critici van de islam beter een toontje lager konden zingen en er ontstond discussie om een wetsartikel tegen godslastering nieuw leven in te blazen.

Zorgelijk vond Yeşilgöz ook dat twee jaar geleden een petitie waarin stond dat het beledigen van de profeet Mohammed niet onder de vrijheid van meningsuiting valt, meer dan 100.000 keer werd ondertekend.

Voor haar was het "nauwelijks te bevatten" dat de ondersteuners van die petitie een discussie wilden over de grenzen van de vrijheid naar aanleiding van de moord op de Franse geschiedenisleraar Paty, die op straat werd onthoofd omdat hij in de klas spotprenten van de profeet had getoond. "De discussie had moeten gaan over hoe het in hemelsnaam kan dat wij in ons land kinderen grootbrengen die niet tegen een tekening kunnen."

Wokisme

Ze noemde daarna twee bewegingen die volgens haar harder en explicieter moeten worden tegengesproken omdat ze de rechtsstaat bedreigen. In de eerste plaats het 'wokisme', dat is overgewaaid uit de VS. Ze zei dat emancipatiebewegingen die pleiten voor gelijke rechten en inclusie haar steun hebben, maar dat ze zich zorgen maakte over wokisme dat zich volgens haar richt op uitsluiting.

"Mensen die vinden dat zij mogen bepalen welke informatie of mening juist is en wat niet juist is. Of wat kwetsend en wat niet kwetsend is. Wie wel deugt en wie niet deugt. Die onder het mom van inclusie alleen maar bezig zijn met uitsluiten." Het komt volgens haar neer op het beperken van kritiek, onder meer op de universiteiten, en "dat legt een enorme druk op de vrijheid van meningsuiting."

Volgens Yeşilgöz heeft de vrije samenleving een open debat nodig, "waarin je woorden met woorden bestrijdt. Open debat waarbij argumenten bepalen of je gelijk krijgt, en niet de lengte van je tenen. Man of vrouw: vind een paar ballen en wees weerbaar, zou ik zeggen. In een open samenleving moet je een schild ontwikkelen."

Wantrouwen

De tweede beweging die ze noemde was "het systematisch voeden van wantrouwen en anti-overheidssentiment." Ze doelde daarbij met name op mensen die met extremisme en geweld hun doelen proberen te bereiken, bijvoorbeeld door thuis politici op te zoeken en te intimideren, of de pers te bedreigen en zijn onafhankelijkheid in twijfel te trekken, waardoor bijvoorbeeld de NOS zich gedwongen zag voor de veiligheid in busjes zonder logo te rijden.

Waar het injecteren van het gif van wantrouwen toe kan leiden, bleek volgens de minister in de VS, waar de bestorming van het Capitool liet zien hoe desastreus de gevolgen kunnen zijn. Uit het onderzoek van het Amerikaanse Congres is "steeds duidelijker geworden hoe dicht de Verenigde Staten langs een autoritaire machtsgreep zijn gescheerd".

Hand in eigen boezem

Ze stak daarna de hand in eigen boezem. Politici moeten volgens haar meer onderzoeken wat er leeft onder de mensen en meer oog hebben voor hoe beleid in de praktijk uitpakt. Als het toch misgaat moet de koers worden bijgesteld.

In haar lezing haalt ze de Duitse filosofe Hannah Arendt aan die stelt dat in moderne democratieën "het systeem soms belangrijker lijkt dan de ervaringen van mensen". Daarmee komt de democratie "los te staan van wat mensen daadwerkelijk meemaken en nodig hebben".

Voorbeelden hiervan zijn volgens Yeşilgöz de hersteloperatie in Groningen en de Toeslagenaffaire, waarin de overheid heeft gefaald. "Als het zo mis gaat, is het de vraag of het fair is van mensen te verwachten op te komen voor de rechtsstaat, terwijl diezelfde staat hen in de steek heeft gelaten".

Georganiseerde misdaad

Bij het handhaven van de rechtsstaat hoort ook de strijd tegen de georganiseerde misdaad. Haar eigen VVD is er volgens haar medeverantwoordelijk voor dat de georganiseerde misdaad jaren "welig heeft kunnen tieren en zich in onze samenleving heeft kunnen nestelen". Dat democratie niet meer als vanzelfsprekend wordt gezien is voor een deel aan de overheid te wijten en moet worden aangepakt, zegt Yeşilgöz.

Ze noemt het van het grootste belang hard te werken aan herstel van vertrouwen. Daarbij moeten politici eerlijker zeggen wat er misgaat. Ze haalt de analyse aan van hoogleraar Rijpkema over een samenleving die foutloze politici eist en politici die foutloosheid veinzen.

Als het dan fout gaat vernauwt het politieke debat zich tot aanblijven of aftreden. Burgers media en politici houden elkaar zo gegijzeld. Politici zullen beter uit moeten leggen wat ze doen en eerder hun fouten moeten toegeven.