Een meerderheid van de Tweede Kamer wil dat minister Rob Jetten van Energie zijn opdracht aan ruim 120 gemeenten en aan waterschappen, onderwijsinstellingen en bedrijven intrekt. Eind april verplichtte hij hen om hun gascontract met het voormalige Gazprom Energy in Den Bosch per oktober op te zeggen. Elf fracties en partijen, inclusief coalitiepartijen CDA, VVD en ChristenUnie, vrezen dat die maatregel een averechts effect heeft.
Jetten wilde voorkomen dat de inkomsten van de gasverkoop via de Nederlandse dochter naar het Russische staatsgasbedrijf Gazprom vloeien, en de staatskas spekken. Maar, zegt Pieter Grinwis van de ChristenUnie, de opdracht "leidt mogelijk juist tot extra inkomsten voor Rusland".
Dat zit zo: gemeenten die hun contract opzeggen, moeten opnieuw gas inkopen op de Europese markt. De gasmix die daar beschikbaar is, is nog altijd deels Russisch. En omdat de prijs van gas inmiddels ruim tien tot vijftien keer hoger ligt, levert het Rusland flink extra inkomsten op.
'Verdere brokken voorkomen'
CDA Kamerlid Henri Bontenbal waarschuwde in april al voor dit effect en vorige week riep hij minister Jetten in Nieuwsuur op om de opdracht in te trekken: "Ik denk dat de minister ook wel inziet dat we deze route niet verder moeten bewandelen."
Silvio Erkens, die namens de VVD het energiedossier bemenst, volgt dezelfde lijn: "Het ministerie moet nu eerst op de pauzeknop drukken om verdere brokken te voorkomen."
Naast de drie coalitiepartijen steunen ook de SP, de Partij voor de Dieren, Forum voor Democratie, Volt, JA21, de BoerenBurgerBeweging, Groep van Haga, en lid Omtzigt de oproep.
Groot geld
Gemeenten die al zijn overgestapt van leverancier, betalen de hoofdprijs. De gemeente Utrecht, die tot eind volgend jaar een lopend contract had, is maar liefst 11 miljoen euro extra kwijt. Minister Jetten erkende tegenover Nieuwsuur dat dit de gemeenten hard raakt.
"Maar dat is een prijs die je moet betalen voor het niet langer vullen van de schatkist van een oorlogszuchtige dictator", vindt hij. Hij lijkt te negeren dat er een groot risico is dat die uitgaven toch deels naar Rusland gaan. "Russisch gas is nu eenmaal onderdeel van de gasmix", zegt ook het Utrechtse college in een brief aan de Raad.
Het ministerie moet de gemeenten bijstaan, vindt SP-Kamerlid Renske Leijten. "Met gas uit onze gasopslagen voor wie dat nog zoekt, en geld voor wie de kosten al heeft gemaakt." Als het aan haar ligt, worden gemeenten als Utrecht volledig gecompenseerd voor de hogere kosten. "Verder moet het ministerie eerst uitzoeken of het juridisch wel echt nodig is dat we deze stap echt nemen."
In Duitse handen
Minister Jetten stelt dat de Europese sancties tegen Rusland Nederland verplichten tot de maatregel. "We hebben in Europa een sanctiepakket afgesproken om Rusland ook in de portemonnee te raken. Een van die sancties is het beëindigen van contracten met Russische bedrijven."
Maar Nederland staat alleen in deze opvatting van de sancties. De Verenigde Staten, Italië, Frankrijk, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en Tsjechië blijven zakendoen met het het Europese hoofdkantoor van Gazprom. De Duitse overheid had namelijk al enkele weken voor de opdracht van minister Jetten de controle overgenomen bij dit kantoor, liet Nieuwsuur vorig week zien. Hieronder valt ook de Nederlandse dochteronderneming.
De CEO werd Duits, een deel van het personeel werd vervangen en de inkomsten, zo laat de Duitse overheid ons weten, gaan sindsdien niet meer naar Rusland.
D66 stelt Kamervragen
D66-Kamerlid Raoul Boucke heeft minister Jetten Kamervragen gesteld over de effectiviteit en noodzaak van zijn opdracht. Maar voor opschorting vindt hij het te vroeg: "Ik wil eerst alle informatie hebben voordat ik mijn conclusies trek."
Het is Boucke vooral om de gemeenten te doen. "We moeten voorkomen dat die door hoge kosten hun zwembaden, bibliotheken of scholen niet open kunnen houden." Ook GroenLinks en de PvdA willen eerst antwoorden van de minister.
Alleen als gemeenten écht geen nieuwe leverancier kunnen vinden voor de deadline van oktober, kunnen ze ontheffing aanvragen bij het Rijk. Minister Jetten zei vorige week een aantal gemeenten ontheffingen te hebben verleend "zodat ze het contract met Gazprom nog wat langer kunnen uitdienen".
