Met toegangsdocumenten-deal Kosovo en Servië is onrust niet weg, morgen wordt spannend
"We hebben een deal", twitterde EU-buitenlandchef Josep Borell zaterdag enthousiast. Het klonk als een overwinningskreet. Een deal die moet voorkomen dat Servië en Kosovo elkaar opnieuw in de haren vliegen.
De afspraak gaat over de documenten waarmee Serviërs en Kosovaren over en weer de grens tussen Servië en Kosovo over mogen steken. Een heikele kwestie die voor de zoveelste keer bijna ontspoorde. Kosovaren met een Kosovaarse identiteitskaart moesten aan de grens al jaren een formulier invullen en kregen op basis daarvan het recht om drie maanden in Servië te zijn, terwijl Serviërs die naar Kosovo kwamen genoeg hadden aan alleen een Servisch identiteitsbewijs.
Aan dat laatste wilde de Kosovaarse premier Albin Kurti een einde maken. Als zo'n inreisdocument verplicht is voor Kosovaren, van wie verreweg de meesten Albanees zijn, dan moet op basis van het wederkerigheidsbeginsel hetzelfde gelden voor Serviërs, vond hij.
Druk van Amerikaanse ambassadeur
De bedoeling was om die verplichting vorig jaar al in te voeren, maar dat werd uitgesteld onder druk van de Amerikaanse ambassadeur in de hoofdstad Pristina. Toen Kurti de verplichting (naast een aantal andere omstreden veranderingen) vorige maand alsnog wilde doorvoeren, blokkeerden boze Serviërs uit protest een aantal wegen in het aan Servië grenzende noorden van Kosovo, waar zij in de meerderheid zijn. De Amerikanen overtuigden Kurti weer om nog even te wachten. De premier stemde in met een maand uitstel.
In die maand is er koortsachtig overlegd. Een ontmoeting tussen Kurti en de Servische president Vucic in Brussel leverde nog niets op. Daarna gingen de speciale afgezanten van de EU, Miroslav Lajcak, en de Verenigde Staten, Gabriel Escobar, op pad. Ze bezochten Vucic in Belgrado en Kurti in Pristina. En zaterdag was er dus ineens een deal; een identiteitsbewijs is voortaan voldoende om vanuit Kosovo Servië in te reizen, terwijl Kosovo afziet van een speciaal inreisdocument voor Serviërs. "Dit is een Europese oplossing," twitterde Josep Borell trots.
Of de vrede tussen Servië en Kosovo daarmee is getekend? Nee, is het korte antwoord. Allereerst is de deal over de inreisdocumenten nog maar de helft van hetgeen Kurti wilde invoeren. De andere helft is de verplichting alle automobilisten die in Kosovo wonen om Kosovaarse kentekenplaten met de letters RKS (Republiek Kosovo) op hun voertuig te hebben. Dat klinkt logisch, maar is het niet.
Afgeplakte letters
De Serviërs in het noorden gebruiken nog steeds kentekens die zijn uitgegeven door de Servische autoriteiten, hoewel die formeel niets meer in de melk te brokkelen hebben in Kosovo. Pristina ziet dat als inbreuk op de Kosovaarse soevereiniteit. Bovendien moeten Kosovaren de letters RKS (Republiek Kosovo) afplakken als ze Servië inrijden en wil Kurti ook op dit gebied dat er sprake is van wederkerigheid.
Omdat er in de deal van Borell niets wordt gezegd over die kentekenplaten, wordt de verplichting om waar dan ook in Kosovo met Kosovaarse kentekens rond te rijden mogelijk op 1 september, morgen, ingevoerd. Maar misschien ook wel niet. Zelfs een dag van tevoren is dat nog niet duidelijk. Het 'onderhandelingsspel' tussen Pristina en Belgrado is onvoorspelbaar.
Kosovo niet erkend
Aan de onenigheid ligt ten grondslag dat Servië de onafhankelijkheid die Kosovo in 2008 uitriep, niet erkent. De EU heeft Belgrado en Pristina echter opgedragen hun vetes onderling op te lossen, willen ze beide ook maar enige kans maken op het lidmaatschap. En dus moeten er zo nu en dan stapjes worden gezet, vaak tegen heug en meug van vooral de Serviërs, die Kosovo steeds verder losgeweekt zien worden.
De oplossing die nu voor de inreisdocumenten is gevonden, is daar een typisch voorbeeld van. Die deal is Vucic op een storm van kritiek komen te staan. Veel Serviërs zien het als impliciete erkenning van de onafhankelijkheid van Kosovo. De Kosovaarse identiteitsbewijzen worden immers geaccepteerd. Daarom wil Vucic nu bij de grensovergangen tussen Servië en Kosovo een soort van disclaimers ophangen waarop te lezen valt dat hij "enkel en alleen om praktische redenen" met de gevonden oplossing instemt. "De overeenkomst kan niet worden geïnterpreteerd als erkenning van de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring van Kosovo," voegde hij daar zaterdag aan toe.
Het is dus onwaarschijnlijk dat de vrede tussen Servië en Kosovo nu is uitgebroken. Over de inreisdocumenten staat nog geen letter op papier. Vooralsnog is het alleen een mondelinge toezegging van de partijen. En de kwestie van de kentekenplaten is helemaal nog niet opgelost. Het kan zijn dat er op morgen weer onrust ontstaat, maar waarschijnlijk schuiven de partijen het conflict weer even voor zich uit.
