Hoe Denemarken het imago kreeg van 'strengste West-Europese asielland'
Het Deense asielbeleid staat al jarenlang bekend als het strengste in West-Europa. Ter vergelijking: waar Duitsland vorig jaar 178 asielaanvragen registreerde per 100.000 inwoners en Nederland 141, waren dat er in Denemarken 34.
Denemarken is het enige EU-land dat de afgelopen jaren de verblijfsvergunning van een deel van de Syrische oorlogsvluchtelingen die in 2015 aankwamen, heeft ingetrokken. Dat levert een streng imago op, dat het beoogde effect lijkt te hebben.
De Syrische Hebat ontvluchtte in 2015 de oorlog in Syrië en kwam met haar broer, zussen en ouders in Denemarken terecht. Ze was 13 toen ze in het asielzoekerscentrum aankwam. Het gezin kreeg een tijdelijke verblijfsvergunning en verhuisde naar een woning op het eiland Langeland, in het zuiden van Denemarken. Nu is de 20-jarige Hebat weer terug bij af en woont ze met haar ouders waar het zeven jaar geleden allemaal begon: in het azc Sandholm, even buiten Kopenhagen.
Tijdens de vluchtelingencrisis in 2015, waarbij Denemarken ruim 21.000 asielaanvragen kreeg, ontstond een nieuwe discussie over aanscherpingen van het asielbeleid. Er werd een wet aangenomen die het mogelijk moest maken om vluchtelingen sneller terug te sturen. De Denen spreken zelf van een "nieuw paradigma", waarmee ze duiden op de manier waarmee ze sindsdien het aantal vluchtelingen proberen terug te brengen.
Deense verblijfsvergunningen voor vluchtelingen gelden voor één of twee jaar en moeten steeds opnieuw worden verlengd. Permanente verblijfsvergunningen kunnen in de regel pas na acht jaar worden aangevraagd. En ook na die lange wachttijd gelden strenge regels om in aanmerking te komen voor een definitief verblijf in Denemarken.
In 2019 werden de eerste verblijfsvergunningen van Syrische vluchtelingen ingetrokken. Deense autoriteiten concludeerden op basis van een Deens rapport dat de veiligheidssituatie in de hoofdstad Damascus en omgeving veilig genoeg was om terug te keren. Aanleiding om ruim 1100 asielaanvragen van Syriërs uit dat gebied opnieuw te beoordelen. Vaak worden gezinnen nu opgedeeld, waarbij mannen meer kans hebben op behoud van de tijdelijke verblijfsvergunning omdat ze het risico lopen om in Syrië naar het front te worden gestuurd.
Toen discussies over "het nieuwe Deense vluchtelingen-paradigma" hoog opliepen, was Hebat net 18 geworden. Ze kreeg het verzoek om op gesprek bij de Deense immigratiedienst te komen. Nietsvermoedend ging ze ernaartoe: "Daar vertelden ze me dat Damascus weer veilig was en dat ik weer kon terugkeren. Na dat gesprek kreeg ik via de mail te horen dat mijn verblijfsvergunning was ingetrokken."
Uitzetten lukt niet
Tot nog toe zijn er 137 Syrische vluchtelingen in Denemarken van wie de verblijfsvergunning permanent is ingetrokken. Denemarken kan deze mensen niet met dwang op het vliegtuig zetten omdat er geen samenwerking bestaat met het Syrische regime van Assad. En dus komen ze in Deense uitzetcentra terecht, waar hun bewegingsvrijheid wordt ingeperkt en het recht op een uitkering, werk of studie vervalt. Syriërs die toch besluiten terug te keren, krijgen een flink geldbedrag van Denemarken. Maar voor Hebat is dat geen optie: "In Syrië loop ik gevaar dat ik word gearresteerd of gevangengenomen. Geen enkel bedrag is dat waard."
Veel Syrische vluchtelingen uit Damascus die in Denemarken woonden, zijn naar omringende landen uitgeweken. Volgens recente cijfers heeft de Deense immigratiedienst de afgelopen drie jaar bijna 600 verzoeken gekregen van Europese landen om Syrische vluchtelingen weer terug te nemen. Dat gebeurt op basis van de Dublin-overeenkomst, die bepaalt dat het land waar de vluchteling zich het eerst registreert, verantwoordelijk is voor de opvang.
Hebat vluchtte vorig jaar met haar ouders naar Duitsland. "We hoopten dat we daar wel mochten blijven. Maar na tien maanden werden we toch weer naar Denemarken teruggestuurd."
Afschrikking
In de praktijk is het aantal Syrische vluchtelingen in Deense uitzetcentra maar klein. Maar het strenge imago van Denemarken lijkt een belangrijk neveneffect te hebben: het schrikt asielzoekers en mensenhandelaren af.
Waarschijnlijk is dat een belangrijke oorzaak van het relatief lage aantal asielaanvragen. Veel Syriërs in Denemarken zouden willen dat ze zeven jaar geleden in een ander Europees land terecht waren gekomen. Hebat voelt zich met de rug tegen de muur staan: "We moeten waarschijnlijk binnenkort naar een Deens uitzetcentrum. Maar terugkeer naar Syrië is geen optie."
