'Nog een dader van bloedbad München in 1972 loopt vrij rond'

Bijna vijftig jaar geleden, op 5 september 1972, gijzelen Palestijnse terroristen op de Olympische Spelen van München de Israëlische delegatie. Het loopt uit op een bloedbad: alle elf Israëliërs worden vermoord. Drie van de gijzelnemers overleven de ontsnappingspoging. Twee van hen worden later alsnog gedood, maar de derde leeft nog steeds ergens ondergedoken. Althans, dat is het bekende verhaal.

Volgens een documentaire van KRO-NCRV is een tweede gijzelnemer, Mohammed al-Safady, ook nog op vrije voeten. Zijn neef en een hoge Palestijnse functionaris zeggen tegen de documentairemakers dat hij nog leeft. Volgens de documentairemakers verblijft Safady in Libanon, ondergedoken voor de Israëlische geheime dienst.

Uit tot nu toe geheim gebleven documenten uit het Archief van München blijkt dat Safady tijdens de ontsnappingspoging vijf Israëliërs heeft gedood. Een van hen was schermtrainer Andre Spitzer. Zijn weduwe, Nieuwsuur- en VRT-correspondent Ankie Rechess-Spitzer, hoort in de documentaire Ankie na vijftig jaar wie er verantwoordelijk is voor de dood van haar man.

"Als ik nu terugkijk is het surrealistisch dat ik vijftig jaar lang naar die antwoorden moest zoeken", zegt Rechess-Spitzer. "Het is ons als nabestaanden enorm moeilijk gemaakt door de Beierse en Duitse regering. Door deze documentaire heb ik dingen geleerd waar ik anders nooit achter was gekomen."

Volgens de West-Duitse regering destijds was er over de gijzeling en de reddingspoging geen informatie gedocumenteerd. In de loop der jaren kwam er toch steeds meer informatie naar buiten. Daaruit bleek dat de Duitse regering en politie grote fouten maakten, tijdens én voorafgaand aan de gijzeling.

Inmiddels is duidelijk dat er gedetailleerde verslagen liggen in het Archief van München. "Daar kwam onze vraag vandaan: kunnen we daarin vinden wie achter de dood van Andre zat?", zegt Evert-Jan Offringa, die samen met Twan Huys de documentaire maakte.

Bekijk hier fragmenten uit 'Ankie: de Olympische weduwe'. De volledige documentaire wordt op 4 en 5 september in twee delen uitgezonden op NPO1.

In de verslagen staat dat Safady degene was die de gijzelaars doodschoot. Ook het autopsierapport van Spitzer, waarin staat hoe hij is overleden, zit in het dossier. "Het zijn documenten die Ankie in al die vijftig jaar nooit te zien heeft gekregen", zegt Offringa.

Levend of dood?

Over Safady gaan meerdere verhalen rond. Rechess geloofde dat de Israëlische geheime dienst Mossad hem in een wraakactie had geliquideerd. Volgens een boek van Israëlische journalist Aaron J. Klein is het ook mogelijk dat hij door een christelijke militie in Libanon is gedood.

In hetzelfde boek claimt de Palestijnse functionaris Tawfik Tirawi dat Safady in leven is, een claim die hij herhaalt in de documentaire. Zijn neef, Fareed, bevestigt dit. Hij claimt dat zijn oom in het geheim leeft, omdat hij wordt gezocht door de Mossad.

Volgens Fareed schoot Safady de atleten dood in opdracht van de leider van de gijzeling. Als er iets mis zou gaan, was de afspraak dat de gijzelaars werden vermoord. Ook zegt hij dat Safady trots is op zijn daden: "Hij is blij dat hij het heeft gedaan", aldus zijn neef.

Rechess reageert gelaten. "Dat laat zien wat voor iemand het is. Natuurlijk wil ik dat hij voor de rechter verschijnt, maar voor mij is dit hoofdstuk voorbij. Ik wilde voor mezelf en mijn dochter precies weten wat er is gebeurd. Dat is nu afgelopen."

Compensatie

Toch is het verhaal voor Rechess nog niet volledig afgesloten. Zij en andere nabestaanden hebben drie eisen gesteld aan de Duitse regering: publieke excuses, de opening van alle archieven over de gijzeling en de nasleep en compensatie voor de nabestaanden. De eerste twee verzoeken zijn volgens Rechess ingewilligd door president Steinmeier; over het derde wordt nog onderhandeld.

Tot die laatste eis wordt ingewilligd, boycotten Rechess en de andere nabestaanden de officiële herdenking in München op 5 september. Ook de Israëlische president en het hoofd van het Olympisch comité zullen niet aanwezig zijn.

"Het zal voor mij natuurlijk nooit helemaal voorbij zijn", zegt Rechess. "Ik sta met München op en ga ermee naar bed. We weten nu na vijftig jaar meer over wat er is gebeurd, het wordt tijd dat alles duidelijk wordt."

Bekijk hier een terugblik op het gijzeldrama van München: