Slachtoffers 'München 1972' herdacht bij opening Spelen: 'Kon het niet geloven'
"We herdenken de leden van de Olympische gemeenschap die niet meer in leven zijn, en één groep neemt daarbij een speciale plek in: de leden van de Israëlische delegatie aan de Olympische Spelen in München, in 1972."
Het was maar één zin tijdens de urenlange openingsceremonie in Tokio, maar die zin was wel het sluitstuk van een bijna 50 jaar durende strijd - gevoerd door onder anderen de Nederlandse Ankie Rechess-Spitzer, die bij de Spelen haar man verloor. "De eerste keer dat ik echt gehuild heb, was vanavond. Ik kon het niet geloven."
Eerst terug naar de gebeurtenissen uit 1972: in de nacht van 4 op 5 september gijzelden leden van de Palestijnse terreurbeweging Zwarte September elf Israëlische sporters en officials in het olympisch dorp in München. Ze eisten de vrijlating van honderden Palestijnse gevangenen in Israëlische cellen, zonder resultaat. Tijdens de gijzeling en bij de mislukte bevrijdingsactie door de Duitse politie kwamen alle Israëliërs om het leven. Ook vijf gijzelnemers en een Duitse agent kwamen om. De Spelen gingen door.
Al sinds de aanslag proberen nabestaanden van de omgekomen sporters om hun dood herdacht te krijgen tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen. Een van de aanjagers is Ankie Rechess-Spitzer, de Nederlandse weduwe van schermcoach Andre Spitzer. Hij was in 1972 een van de elf slachtoffers.
Rechess-Spitzer vraagt al sinds de eerste Zomerspelen na de aanslag, die van 1976 in Montréal, om een minuut stilte voor de omgekomen Israëliërs - tot nu toe steeds zonder resultaat.
Het IOC wilde er niet aan, om steeds verschillende redenen: in 2012 bijvoorbeeld omdat de openingsceremonie geen geschikte gelegenheid was om zo'n tragische gebeurtenis te herdenken. Volgens critici was het Comité ook bang voor protest en boycots van Arabische delegaties: in datzelfde jaar zei de voorzitter van het Palestijnse Olympisch Comité bijvoorbeeld dat een minuut stilte zou bijdragen aan "het verspreiden van racisme".
Alleen voor één reden: zodat het nooit meer zal gebeuren. Niet uit haat, en niet uit wraak. Gewoon omdat we willen dat dit nooit vergeten wordt
De tientallen jaren aan activisme van Rechess-Spitzer en andere nabestaanden hebben langzaam effect gesorteerd. In 2012 werd het bloedbad in München herdacht tijdens een receptie buiten het olympische dorp. In 2016 werden de doden voor het eerst herdacht als officiëel onderdeel van de Spelen van Rio, tijdens een ceremonie in het olympisch dorp. En dit jaar was er dus een moment van stilte voor de slachtoffers tijdens de openingsceremonie. Geen minuut stilte, maar toch een bijzonder moment, vindt Rechess-Spitzer.
"Het is onbeschrijflijk hoe moeilijk het was", zegt Rechess-Spitzer in een eerste reactie, "om gedaan te krijgen dat ze bij de openingsceremonie zouden zeggen 'laten we niet vergeten wat er in München is gebeurd'. Het is een strijd geweest van 49 jaar, waarbij we steeds tegen een dichte deur aan liepen. En uiteindelijk is het nu in Tokio gelukt. Alleen voor één reden: zodat het nooit meer zal gebeuren. Niet uit haat, en niet uit wraak. Gewoon omdat we willen dat dit nooit vergeten wordt. Zodat de komende generaties ervan leren."
Het feit dat de slachtoffers Israëliërs waren is niet het belangrijkste, zegt Rechess-Spitzer, maar het feit dat ze olympiërs waren die zijn vermoord:
Thomas Bach, de huidige IOC-voorzitter, komt uit Duitsland en is een schermer, net als haar overleden man. Dat heeft het verschil gemaakt, denkt Rechess-Spitzer: "Ik heb hem altijd gezegd: als schermer moet jij de juiste dingen doen. We zijn eindeloos met hem in contact geweest, naar het hoofdkantoor in Lausanne gegaan. Op een gegeven moment zei ik ook: 'zou je niet blij zijn als je eindelijk van ons af bent?' Want we bleven maar volhouden."
De herdenkingsceremonie bij de vorige Zomerspelen was al aan Bach te danken, zegt Rechess-Spitzer, maar het was nog niet genoeg. "Daar waren enkele duizenden mensen bij betrokken. Ik wilde dat het tijdens de openingsceremonie gezegd wordt, waar miljoenen en miljoenen mensen naar kijken. En dat heeft hij vandaag gedaan."
Eerder maakten we deze terugblik op de gebeurtenissen in 1972 in München en de nasleep van het bloedbad:
