Russische invasie 100 dagen bezig: hoe en wanneer eindigt deze oorlog?
Tienduizenden doden, tientallen verwoeste steden en ruim 14 miljoen vluchtelingen in binnen- en buitenland. Dat is de tol van honderd dagen Russische invasie in Oekraïne. Er zijn geen tekenen dat de oorlog op korte termijn afloopt. Over hoe en wanneer het bloedvergieten moet worden beëindigd, wordt verschillend gedacht.
Eerst het slagveld. Waar de Russische troepen aanvankelijk in drie windrichtingen van het land terrein veroverden, beweegt het front inmiddels nauwelijks meer. In het noorden zijn de Russen teruggetrokken, in het zuiden zijn ze tot stilstand gebracht voor de stad Mykolajiv. De zwaarste strijd wordt geleverd in de Donbas, waar Rusland met veel moeite en veel geweld gebied weet in te nemen.
Bekijk hier hoe het slagveld in 100 dagen verschoof:
Wie wil wanneer praten? Een overzicht van de verschillende betrokkenen.
Wat wil Oekraïne?
Voor Oekraïne zijn er vooralsnog voldoende kansen voor terreinwinst, met dank aan de westerse levering van steeds zwaardere wapens. "Met name rond Cherson liggen er kansen", zegt Oost-Europadeskundige Bob Deen van het Instituut Clingendael. Deze zomer wordt daar een stevig Oekraïens tegenoffensief verwacht.
President Zelensky wil in ieder geval terug naar de situatie van vóór 24 februari, toen de Russische invasie begon. "De herovering van zo'n groot gebied zal veel levens kosten", verwacht Deen. Zelensky wil niet tegen elke prijs doorvechten, zei hij vorige week tegen Nieuwsuur. "Tot de laatste snik, maar niet tot de laatste mens."
De Krim en de 'volksrepublieken' Donetsk en Loegansk wil Zelensky op diplomatieke wijze terugwinnen. "De Krim wordt door experts en diplomaten in de wandelgangen wel als verloren beschouwd", vertelt Laurien Crump, onderzoeker geschiedenis van de Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Utrecht. "Dat zal Zelensky ook wel inzien, maar dat kan hij natuurlijk niet hardop zeggen."
Wat wil Rusland?
Formeel wil Rusland 'slechts' de gehele Donbas-regio in handen krijgen. Dat is al een afgeschaald plan, nadat eerder werd geprobeerd Kiev, Charkov en Odessa (de drie grootste steden) te veroveren. President Poetin zou na de Donbas kunnen stoppen, zegt Deen. "Hij kan zeggen dat hij zijn doel heeft bereikt: 'bevrijding' van de Donbas en verzwakking van Oekraïne."
Moskou lijkt echter niet te willen stoppen. "In de retoriek wordt nog steeds gesproken over het 'denazificeren' van heel Oekraïne." De slagingskansen zijn klein, denkt Deen. "Ze hebben gemerkt dat de Oekraïense verdediging heel sterk is."
Voorlopig heeft Poetin nog voldoende opties om door te vechten, zegt Crump. "Manschappen genoeg. En hij kan nog verder opschalen." De schade aan eigen land, zowel economisch als qua verliezen en Oekraïense tegenaanvallen, is voor hem te overzien. "Poetin zal niet snel op het punt komen dat hij de schade te groot vindt."
Wat willen de hardline bondgenoten van Oekraïne?
Naarmate de oorlog voortduurt, wordt het voor het Westen lastiger één front te vormen, ziet Crump. "De eenheid van de eerste dagen is verzwakt. Toen was de angst groot dat in Kiev een legitiem gekozen leider met geweld uit de weg zou worden geruimd. Dat ging zelfs voor de Hongaarse premier Orbán te ver. Inmiddels staat er minder op het spel, het gaat niet meer om 'het redden van een democratie'."
De grootste hardliners zijn Polen en de drie Baltische staten. "Zij willen dat de Russen zodanig worden teruggedrongen dat ze niet nog eens zulke avonturen ondergaan", zegt Ron Keller, oud-ambassadeur in Oekraïne (2005-2009) en Rusland (2009 en 2013). De Britten en Amerikanen steunen deze koers, hoewel de VS soms lijkt te twijfelen, ziet Keller. "Biden wil niet dat Rusland te ver in de armen van China wordt gedreven. Die weifeling zie je terug in de wapenleveringen, die soms toch niet en dan toch wel worden opgevoerd."
De retoriek in sommige landen wordt steeds feller, waarbij de wens wordt uitgesproken Poetin af te zetten en Rusland te vernederen. Crump: "Daarmee gooi je zout in de wonden van Poetin en breng je onderhandelingsmogelijkheden verder weg."
Wat willen de andere bondgenoten van Oekraïne?
Een groep (vooral West-Europese) landen dringt steeds nadrukkelijker aan op nieuwe vredesonderhandelingen, waarbij concessies door Oekraïne geen taboe zijn. Keller: "Scholz (Duitsland) en Macron (Frankrijk) vinden iedere dag oorlog er een te veel en zeggen: ga toch praten." Ook Erdogan (Turkije) en Draghi (Italië) proberen zich als bemiddelaar op te stellen. Zij bellen regelmatig met Poetin, in tegenstelling tot de hardliners.
Zelensky hekelt suggesties, bijvoorbeeld van de Amerikaanse oud-buitenlandminister Kissinger, om territorium aan Rusland te geven en brengt daarbij het Verdrag van München van 1938 in herinnering. Toen stonden de grote mogendheden toe dat nazi-Duitsland delen van Tsjecho-Slowakije innam, in de hoop Hitler met appeasement-politiek te vriend te houden.
Het is volgens Crump niet per se erg dat het Westen verschillend denkt over Oekraïne. "Moreel gezien is het natuurlijk zwart-wit: de Russische invasie is fout. Maar in diplomatieke kringen heb je ook grijs gebied nodig. Dáár zit de onderhandelingsruimte."
Wanneer wordt er gepraat?
"Oorlogvoerende landen praten pas wanneer één partij aan de verliezende hand is, óf wanneer beide partijen zijn uitgeput", zegt oud-ambassadeur Keller. "In dat laatste geval blijven ze vaak doorvechten, zonder grote frontverschuivingen, vergelijkbaar met de loopgravenstrijd in de Eerste Wereldoorlog."
Ook Deen vreest dat het een langslepende oorlog wordt (zoals het sinds 2014 eigenlijk al is). "Bij zo'n uitputtingsslag worden de verliezen weliswaar kleiner, maar het levert geen duurzame vrede op." In dat scenario waren de afgelopen 100 dagen slechts het begin van een heel lang conflict.
Honderd dagen na de Russische invasie blikken vier jonge Oekraïners terug op die dag, en kijken ze vooruit naar een mogelijk einde.
