'We dachten dat bij de eerste doodkisten mensen vragen zouden gaan stellen'

• Christiaan Paauwe

  Redacteur Buitenland

Sergeant Artjom Dambajev vocht met de 5de tankdivisie in de buurt van Kiev. De in 1997 geboren militair was Boerjat, een overwegend boeddhistische minderheid in Rusland die woont aan de grens met Mongolië. Eind maart werd hij met zijn eenheid in een hinderlaag gelokt toen ze probeerden terug te trekken, is te lezen op een herdenkingsbericht op Russische sociale media. Onder het bericht staan tientallen steunbetuigingen. Een held wordt hij genoemd, die postuum de hoogste militaire onderscheiding verdient.

Dambajev is een van de tientallen gesneuvelde Russische militairen die terug te vinden zijn op een herdenkingspagina voor militairen uit Boerjatië. Aan het begin van de invasie verwachtten experts dat het protest in Rusland zou toenemen naar mate er meer soldaten zouden omkomen. Maar ook in Boerjatië lijkt het tegenovergestelde het geval.

"We dachten dat als er doodskisten terug zouden komen, mensen vragen zouden gaan stellen", zegt journalist Olga Moetovina tegen de NOS. "Dat mensen verontwaardigd zouden zijn. Maar we zien nu dat iedereen zwijgt." Moetovina woont in Irkoetsk en werkt voor Ljoedi Bajkala - een onafhankelijke nieuwssite over de regio. Ze durft openlijk te spreken over de ontwikkelingen in Rusland, omdat ze dit met haar collega's al doet op hun site.

Daar houden ze ook bij hoeveel militairen uit de regio zijn omgekomen - door met families te spreken, informatie van websites te verzamelen en begrafenissen te bezoeken. Zover bekend waren dat er tot een week geleden zo'n honderd uit Boerjatië en twintig uit Irkoetsk, inmiddels is de site in Rusland geblokkeerd.

Bekijk deze video over militairen uit Boerjatië die vechten in Oekraïne, de tekst gaat daarna verder:

"Tot een paar maanden geleden schreven we nog verhalen over docenten en artsen in dorpen", zegt Moetovina. "Over goede, talentvolle individuen. En nu zien we dat deze mensen de oorlog steunen. Deze tegenstrijdigheid is niet te begrijpen."

Een vrouw uit Boerjatië met een familielid vechtend in Oekraïne ziet deze ontwikkeling ook binnen haar familie. "Bijna iedereen steunt de oorlog", bevestigt ze tegenover de NOS. Zij wil wel anoniem blijven uit veiligheidsredenen.

Voor het begin van de invasie spraken ze binnen de familie nooit over Oekraïne, en ook eigenlijk niet over ontwikkelingen in Moskou. "Nu heeft iedereen het ook in onze groeps-chat over de NAVO en dat de Oekraïners vernietigd hadden moeten worden in 2014. Dat er fascisten zitten. Het is niet voor te stellen hoe effectief en snel de propaganda heeft gewerkt." Ook haar familielid in het leger was er alleen maar meer van overtuigd dat de Russen tegen nazi's en fascisten vechten.

Rusland zegt sinds het begin van de oorlog weinig over verliezen. Volgens een laatste Russische telling een maand geleden waren het er ruim 1300, Oekraïne zegt dat al zo'n 20.000 Russen zijn omgekomen. Wat wel blijkt, ook na onderzoek van de NOS, is dat veel gesneuvelde militairen uit armere regio's in Rusland komen, zoals Dagestan en Boerjatië. Ook behoren ze vaak tot een etnische minderheid. Het leger is populair onder mannen die anders geen werk kunnen vinden.

Gesneuvelde militairen worden begraven als helden - vaak met postuum onderscheidingen. "Mensen denken dat ze zijn omgekomen voor een goede zaak, voor vrede en om de Oekraïners te redden", concludeert Moetovina. Die overtuiging wordt gevoed door wat ze zien op staatstelevisie. Maar voor families speelt ook iets anders mee. "Het is fijner om te denken dat je zoon niet voor niets is omgekomen", zegt de journalist.

Aan het begin van de oorlog werd een filmpje verspreid uit Oelan-Oede - de hoofdstad van Boerjatië - met een protesterende moeder die wilde dat haar zoon terugkomt uit Oekraïne. Maar verder bleef het protest vrijwel uit, en duidelijk is dat ook in Boerjatië weinig mensen zich nog durven uit te spreken. "De repressie is geen grap meer", zegt de vrouw die anoniem wil blijven. "Ik zou graag willen zeggen wat ik denk, maar ik ben niet van plan een held te worden."