Europese Commissie komt na winst Orbán in actie tegen Hongarije

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

De Europese Commissie zet de procedure in gang waarmee Europese subsidies aan Hongarije gedeeltelijk of volledig kunnen worden stopgezet. Dat heeft Commissievoorzitter Von der Leyen vanmiddag gezegd tegen het Europees Parlement, twee dagen nadat premier Orbán opnieuw de verkiezingen won.

Die maatregel, ook het wel rechtsstaatmechanisme genoemd, hing al langere tijd in de lucht. De vrijheid van de media en van de rechtspraak in Hongarije staan onder druk. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de Hongaarse premier Orbán EU-subsidiegeld onrechtmatig naar de kring om hem heen laat stromen.

Orbán trekt zich maar weinig aan van de kritiek uit Brussel. Hij ziet het rechtsstaatmechanisme als middel om Hongarije niet-conservatieve normen op te leggen: "Voor hen is de wet een middel om ons naar hun voorbeeld te kneden. Wij willen niet als hen worden."

Rechtszaak tegen rechtsstaatmechanisme

Hongarije is niet het enige land waarvan subsidies mogelijk worden stopgezet. Ook Polen ligt al langere tijd onder vuur, onder meer omdat het een tuchtkamer in het leven riep om onafhankelijke rechters af te straffen. Von der Leyen liet weten dat er nog altijd gekeken wordt naar de situatie in dat land.

Om af te dwingen dat onwillige EU-lidstaten zich toch aan de Europese regels houden, werd de nieuwe maatregel in het leven geroepen. Samen spanden Polen en Hongarije vorig jaar een rechtszaak aan tegen de Commissie om het rechtsstaatmechanisme tegen te houden. Het Europese Hof van Justitie stelde Hongarije en Polen half februari in het ongelijk. Daarmee kreeg de Commissie vrij spel om het mechanisme tegen de landen op te starten.

John Morijn, bijzonder hoogleraar recht en politiek in de internationale betrekkingen, verwacht dat de maatregel effectief is. "Geld uit het Coronaherstelfonds is al geblokkeerd vanwege de corruptie in Hongarije. En nu komt daar het gewone budget nog bovenop. Dat gaat om een veel groter bedrag." Uit het Coronaherstelfonds is 7 miljard euro geblokkeerd.

Landen als Hongarije en Polen krijgen relatief veel subsidie van de EU. Dat is geld van Europese belastingbetalers, dat niet in verkeerde handen terecht moet komen. "Juridisch gezien is het daarom ook geen sanctie of straf, maar een manier om te garanderen dat EU-geld goed wordt uitgegeven", zegt Morijn.

Om af te dwingen dat Hongarije verbeteringen doorvoert is het volgens Morijn nodig dat de Commissie voorstelt om een fors bedrag in te houden. Het is nog onduidelijk aan welk bedrag de Commissie denkt.

De officiële brief aan Hongarije zal de komende weken worden verstuurd. Als Hongarije niks verandert zullen de eerste subsidies waarschijnlijk eind dit jaar worden ingehouden.