Video van mogelijke Oekraïense oorlogsmisdaden, dit weten we er nu over

• Mitchell van de Klundert

  redacteur Binnenland

Op een video die rondgaat op sociale media zou te zien zijn dat Russische krijgsgevangenen ernstig worden mishandeld door Oekraïense militairen op de binnenplaats van een zuivelfabriek bij Charkov. Als de video klopt, gaat het om een oorlogsmisdaad.

Oekraïne stelde zondag een onderzoek naar het incident in. Rusland sprak direct van oorlogsmisdaden, iets waar het land zich zelf ook veelvuldig schuldig aan heeft gemaakt. De generale staf van het Oekraïense leger noemde de video echter in scene gezet om Oekraïne in diskrediet te brengen.

Of de video echt of nep is, is erg lastig te verifiëren door internationale media. Wel blijkt uit onderzoek van onder andere de NOS dat Oekraïense militairen in de dagen voorafgaand aan het incident bij de zuivelfabriek, in een naburig dorp al wandaden hebben begaan tegen Russische krijgsgevangenen.

Schieten op benen

De eerste video van het incident verscheen op zondagochtend 27 maart op pro-Russische kanalen op Telegram, maar de eerste uploader van de beelden is nog niet gevonden. Er gaan inmiddels meerdere ingekorte versies rond, soms met als doel om te laten zien dat het allemaal zou meevallen. De langste en meest volledige versie van de video duurt 5 minuten en 37 seconden.

De NOS publiceert de video niet in zijn geheel en plaatst ook geen links naar de beelden, omdat die schokkend zijn en twee krijgsgevangenen erop herkenbaar zijn.

Hieronder is een ingekorte versie van de video te bekijken:

Op de video zijn minimaal twaalf vastgebonden militairen met bebloede lichaamsdelen te zien. De mannen spreken Russisch en liggen op de grond, sommige met een zak over het hoofd.

De mannen op de grond worden in het Russisch uitgescholden en ondervraagd door militairen die rondlopen en blauwe banden om hun bovenarm hebben. "Zeg het, klootzak, waar kom je vandaan?", zegt een van hen. "Waar ben je geboren?". De mannen op de grond noemen Russische steden: "Jaroslavl", "Smolensk".

De persoon die filmt focust dan op een groepje soldaten bij een Volkswagen T4-bus. Een van hen wordt met een geweer in een onderbeen geschoten en valt op de grond. "Wie zijn de officieren?", wordt er gevraagd. Ook een andere geboeide soldaat krijgt een kogel in zijn been en valt op de grond. Een andere geboeide soldaat wordt met een geweerkolf geslagen.

Bijna alle woorden in de video zijn Russisch, een taal die ook Oekraïners spreken. Er is één moment dat er Oekraïens klinkt in de vijf minuten durende video. Dat is wanneer er in een portofoon wordt gesproken (en dus niet tegen de gevangenen). "We zijn bereikbaar, vier drie", zegt een militair.

Zuivelfabriek

De locatie waar de video werd gemaakt is zondag door osint-onderzoekers (die informatie verzamelen uit publiek toegankelijke bronnen) gevonden. Door de gebouwen op de binnenplaats te vergelijken met foto's en satellietbeelden is duidelijk dat het gaat om de zuivelfabriek in het Oekraïens dorpje Malaya Rohan, vlak bij Charkov. De NOS kan deze locatie bevestigen.

Toch is de echtheid van de video moeilijk vast te stellen, zo concluderen de NOS en onder anderen Bild, de BBC, CNN, The New York Times en onderzoekscollectief Bellingcat.

Er is een aantal aanwijzingen waardoor aan de echtheid kan worden getwijfeld. Zo lijken sommige bloedplassen en vlekken niet goed overeen te komen met de wonden. Bij de 'Oekraïense militairen' valt op dat er geen insignes of Oekraïense vlaggen zijn te zien op de kleding.

Andere zaken pleiten juist voor de echtheid. Zo zijn verschillende 'Oekraïense' militairen duidelijk in beeld, dit zou niet voor de hand liggen als het zou gaan om Russische acteurs die later kunnen worden herkend.

Andere wandaden

Ook vond er twee of drie dagen voor het online komen van de video bij de zuivelfabriek een ander incident plaats. Volgens Telegramkanalen van betrokken Oekraïense militairen en volgens lokale media zijn in het dorp Vil'khivka tientallen Russische militairen krijgsgevangen genomen. Dit gebeurde bij de herovering van het dorp. Het dorp ligt op zo'n 8 kilometer van de zuivelfabriek, een autorit van 20 minuten. Volgens een lokale journalist zijn afgelopen weekend ook bij Malaya Rohan krijgsgevangenen gemaakt.

Op verschillende video's die zijn geplaatst op Telegram-kanalen van Oekraïense militairen is te zien dat de gevangenen niet zachtzinnig worden behandeld. Op de beelden van vermoedelijk 25 maart is te zien dat de gewonde krijgsgevangen zijn uitgekleed, dat hun ogen met gele ducttape zijn afgeplakt, dat ze moeten knielen bij gaten in de grond en dat ze letterlijk worden opgestapeld in auto's en busjes.

Hieronder een selectie van schermafbeeldingen uit de video's:

De Oekraïense militairen zeggen tegen de gevangen Russen: "Jullie gaan gezamenlijk het volkslied van Oekraïne zingen, klootzakken". Op een andere video is dat ook te zien, opgestapelde gevangenen met gele tape zingen het volkslied. Op deze beelden is overigens geen fysieke mishandeling van krijgsgevangenen te zien.

De beelden in Vil'khivka werden gefilmd vanuit verschillende hoeken door soms lachende militairen. Bij een aantal zijn duidelijk de insignes van het beruchte Azov-bataljon te zien. Ook zijn er beelden waarop deze militairen poseren met de lichamen van gedode Russische militairen.

De leider van dit bataljon is over het incident bevraagd door CNN. Hij zegt over de video bij de zuivelfabriek dat dit niet gaat om de plek waar hij was. "Ik heb deze plaats niet gezien", zegt hij.