Rechter: dwangsom bij te late beslissing IND over asiel onterecht geschrapt

De tijdelijke wet waardoor de Immigratie- en Naturalisatiedienst geen dwangsom hoeft te betalen als die te lang doet over het beoordelen van een asielaanvraag, voldoet niet. Dat heeft de bestuursrechter bepaald.

Volgens de rechter is er door het schrappen van de dwangsom geen "stok achter de deur" om bij de IND af te dwingen dat er alsnog snel een besluit wordt genomen. Die stok hoeft niet per se een dwangsom te zijn, zegt de rechter, maar in de wet is ook geen alternatief voorzien.

Er spelen al jaren problemen bij de IND, door een combinatie van te weinig personeel en te veel asielaanvragen. Daardoor ontstond er een grote achterstand bij het beoordelen van asielaanvragen. Dat had tot gevolg dat er jaarlijks tientallen miljoenen uitgegeven moesten worden aan dwangsommen. Per week kwam er een miljoen euro extra bij aan dwangsomverplichtingen.

Achterstand ingelopen

In 2020 werd daarom de 'Tijdelijke wet opschorting dwangsommen IND' aangenomen. Daardoor moesten de kosten voor dwangsommen dalen terwijl het kabinet en de IND de tijd kregen om orde op zaken te stellen. Volgens toenmalig staatssecretaris Broekers-Knol voor Asiel was de achterstand van zo'n 15.000 zaken half juli 2021 bijna helemaal ingelopen.

De wet zou in principe een jaar gelden, maar is nog steeds van kracht. Het vorige kabinet kwam met het plan om de dwangsommen definitief te schrappen. Daarvoor moet de Vreemdelingenwet gewijzigd worden. De Raad van State was echter zeer kritisch over het voornemen de dwangsom definitief te schrappen.

'Bestuurlijke dwangsom' wel terecht geschrapt

In beginsel moet de IND binnen zes maanden een besluit nemen over een asielaanvraag. Een asielzoeker moet de IND er vervolgens op wijzen als dat niet gebeurt. Neemt de IND dan niet alsnog een besluit binnen twee weken, dan moest de IND een dwangsom betalen: de zogeheten bestuurlijke dwangsom.

Daarna kan een asielzoeker naar de rechter stappen. Als de rechter vindt dat het beroep van de asielzoeker terecht is, kan hij de IND opleggen alsnog binnen een bepaalde termijn een besluit te nemen. Daaraan kan een dwangsom verbonden worden, om bij de IND af te dwingen dat dat ook daadwerkelijk gebeurt.

De bestuursrechter heeft nu besloten dat die bestuurlijke dwangsom wel terecht is geschrapt in de tijdelijke wet, maar dat de dwangsom die een rechter kan opleggen, niet geschrapt had mogen worden. "Hierdoor herleeft de oude situatie en kan de rechtbank als niet tijdig is beslist op de asielaanvraag een dwangsom aan de uitspraak verbinden."