Elf jaar na kernramp Fukushima eisen kankerpatiënten miljoenencompensatie

• Anoma van der Veere

Zes kankerpatiënten in Japan klagen de energiemaatschappij Tepco aan en eisen 4,7 miljoen euro schadevergoeding. Het bedrijf is de eigenaar van de Fukushima Daiichi-kerncentrale, waar vandaag elf jaar geleden een kernramp plaatsvond. Door de rechtszaak hopen de aanklagers gecompenseerd te worden voor het krijgen van kanker, de bijkomende zorgkosten en het verlies van hun normale leven.

Op 11 maart 2011 trof een zware aardbeving het noordoosten van Japan. Bijna 16.000 mensen kwamen om het leven toen een metershoge tsunami de kustlijn overspoelde en ook de kerncentrale trof. Van meer dan 2500 mensen is nooit meer iets vernomen. Ieder jaar op 11 maart worden op verschillende plekken door het land de slachtoffers herdacht.

Hoe zat het ook alweer? We maakten eerder deze terugblik op de kernramp:

Chihiro zat op school toen ze de aardbeving voelde. "Ik rende meteen naar huis. Alles lag overhoop." Ze had nog geen idee dat er een aantal kilometer van haar huis een kernramp gaande was.

Toen de Fukushima Daiichi-centrale geraakt werd door de tsunami, stopten de noodgeneratoren met werken. Door het gebrek aan doorgepompt koelwater liep de temperatuur in de kernreactor op tot het smeltpunt. Na opeenvolgende explosies en lekkages kwam een hoge dosis straling vrij. Een gebied van tientallen kilometers rond de centrale werd geëvacueerd.

'Kan geen normaal leven leiden'

Toen Chihiro in 2017 op 18-jarige leeftijd te horen kreeg dat ze schildklierkanker had, was ze in shock. "Maar de dokter vertelde me dat het niets met de kernramp te maken had. Ik vroeg er niet eens naar." Door de ziekenhuisbezoeken die volgden had ze moeite haar opleiding te voltooien, maar uiteindelijk vond ze haar droombaan in Tokio. Vanwege gezondheidsproblemen moest ze uiteindelijk toch stoppen. "Alles is moeilijker geworden. Ik kan geen normaal leven leiden."

Volgens Satoshi Utsunomiya, universitair hoofddocent scheikunde aan de universiteit van Kyushu, meet de overheid alleen de radioactieve deeltjes die direct stralingsgevaar bieden, zogenoemde externe straling. De gevolgen van interne straling, waarmee je bijvoorbeeld schildklierkanker kan krijgen, onderzoekt de overheid niet.

"In Japan heerst er een taboe op het onderzoeken van de mogelijke gezondheidseffecten van de ramp", zegt Utsunomiya. Hij waarschuwt: "Zelfs als je het gaat onderzoeken, is het moeilijk te achterhalen hoeveel een persoon destijds heeft ingeademd. Dit maakt het lastig om conclusies te trekken." Hierdoor is er nog weinig bekend over het probleem.

Niet alleen de kanker heeft Chihiro's leven overhoopgegooid. Aan Fukushima kleeft in Japan een sterk stigma. De vrouw durft haar volledige naam niet vrij te geven, uit angst voor discriminatie. "Het is moeilijk een goede baan te vinden, of zelfs een partner te vinden die kinderen met slachtoffers wil. Stel nou dat door de straling iets zou misgaan."

Na haar diagnose kropte ze daarom jarenlang haar vragen en woede op. Maar ze begint langzaam steeds meer te twijfelen aan de woorden van de dokter, en uiteindelijk is ze het zat. "Ik wil nu dat er onderzoek komt naar schildklierkanker en de langetermijngevolgen van de kernramp. Ik wil het ook makkelijker maken voor mensen om naar buiten te treden."

Meer dan 200 gevallen

Kenjiro Kitamura, een advocaat die kankerpatiënten vertegenwoordigt, zegt dat stralingssimulaties laten zien dat een hoog gehalte jodium-131 is vrijgekomen en zich over Japan heeft verspreid. Dit is de straling die schildklierkanker veroorzaakt. Alhoewel de stof snel verdwijnt, is volgens hem op meerdere momenten een grote hoeveelheid in de lucht gekomen.

Het komt ook veel onder kinderen voor, zegt Kitamura. "Het gemiddelde aantal mensen met schildklierkanker voor de ramp lag op 2,1 personen per miljoen. Van de 380.000 kinderen die destijds in de regio woonden is bij 266 deze vorm van kanker geconstateerd. Een verveelvoudiging."

Volgens Utsunomiya is het een realistisch model waarop de aanklacht is gebaseerd. "Je kan zien hoe de radioactieve deeltjes zich hebben verspreid door middel van onzichtbare luchtbewegingen. We kunnen uit metingen halen dat Fukushima nu grotendeels veilig is, maar het is moeilijk om conclusies te trekken over wat de langetermijngevolgen zijn van de straling die tijdens de ramp is ontsnapt."

Inmiddels hebben vijf voormalige premiers hun steun uitgesproken aan de groep. Desondanks zegt de overheid dat het stralingsgevaar is geweken en worden de aanklagers officieel niet als slachtoffers erkend. Ook Tepco heeft aangegeven de rechtszaak af te wachten. "Na het evalueren van de claims zullen we op de juiste manier antwoorden."

Het Japanse Hooggerechtshof bepaalde eerder deze maand dat Tepco een schadevergoeding moet betalen aan 3700 mensen wier leven volledig overhoop werd gehaald door de kernramp in Fukushima in 2011. Het gaat om zo'n 3000 euro per persoon.