De oorlog in Oekraïne is behalve een strijd met bommen ook een informatieoorlog via sociale media. De strijdende partijen bestoken elkaar, de eigen bevolking en hun bondgenoten met propaganda en desinformatie.
De NOS vond deze week bij het verifiëren van oorlogsbeelden twee voorbeelden van verkeerde informatie die werden verspreid door, in dit geval, de Oekraïense overheid. Of dit bewust gebeurde, is niet met zekerheid vast te stellen. In één geval staat de informatie nog online, in het andere geval is de foto weggehaald, maar toen was die foto al veel gedeeld.
Een bakkerij
Een van de voorbeelden is te vinden bij een Twitterbericht van Emine Dzhaparova, de Oekraïense onderminister van Buitenlandse Zaken. Maandag schreef ze over een Russisch bombardement op een bakkerij in de omgeving van Kiev. Dertien mensen kwamen daarbij om het leven. Haar tweet werd vergezeld door onderstaande foto.
De foto is van een bombardement, maar niet van het incident waarover ze schrijft. Als je de afbeelding opzoekt via 'reversed image search' (een techniek waarbij je zoekt naar de herkomst van een foto), blijkt dat de foto is gemaakt bij een luchtaanval op een Syrisch dorp in de buurt van Aleppo op 17 oktober 2016. De maker is een fotojournalist van persbureau Reuters.
Onbekend is of de onderminister bewust een verkeerde foto heeft geplaatst. Ze was eerder onderminister bij het ministerie voor Informatie. Dat ministerie is in 2014 opgezet om Russische desinformatie tegen te gaan. Emine Dzhaparova heeft de foto bij haar tweet in ieder geval nog niet gecorrigeerd. Wel plaatste ze het hetzelfde bericht later in het Turks, Arabisch en in het Chinees, inclusief de verkeerde foto.
Een drone
Een ander voorbeeld van misinformatie door de Oekraïense autoriteiten is een foto van een drone die eerder deze week veel werd gedeeld in Telegram-groepen en op Twitter. Volgens de berichten ging dat om een Russische drone die uit de lucht is geschoten in Tsjernihiv, een stad in het noorden van Oekraïne. De foto is afkomstig van Viacheslav Chaus, gouverneur van de regio.
Maar de drone is helemaal niet Russisch. Het gaat om een A1-CM Furia-drone van Oekraïense makelij. Die heeft een camera aan boord en wordt gebruikt door het uitvoeren van verkenningsmissies. Via de website van fabrikant Athlon Avia is te zien dat de drone sinds 2014 wordt geproduceerd voor de Oekraïense krijgsmacht.
Omdat de relatie tussen Oekraïne en Rusland gedurende al die jaren uiterst slecht was, is het erg onwaarschijnlijk dat Rusland met dit type drones boven Oekraïne vliegt. Het bedrijf Athlon Avia reageerde niet op vragen van de NOS. Op de foto van de 'neergeschoten drone' is een parachute te zien; volgens een handleiding is het uitklappen van die parachute een van de normale manieren om de drone te laten landen. Van neerstorten hoeft dus geen sprake te zijn.
Op het officiële Telegram-kanaal van gouverneur Chaus is de foto inmiddels niet meer te vinden. De post met de foto is inmiddels verwijderd. Chaus heeft geen correctie geplaatst van zijn bericht. Op verschillende andere Telegram-kanalen en bijvoorbeeld op deze nieuwswebsite blijft de foto gewoon staan, inclusief de tekst dat het om een neergeschoten Russische drone gaat.
