Grote zorgen over kerncentrale Tsjernobyl; koelsystemen dreigen uit te vallen
De Oekraïense autoriteiten zeggen dat de voormalige kerncentrale in Tsjernobyl niet meer is verbonden met het stroomnet. De stroomkabels zijn beschadigd na de invasie van Rusland. Reparatie zou niet mogelijk zijn door de gevechten ten noorden van Kiev.
De netbeheerder meldt dat de kerncentrale noodstroom heeft voor zo'n 48 uur, opgewekt door dieselgeneratoren. Volgens de Oekraïense buitenlandminister Dmitro Koeleba houden koelsystemen er daarna mee op, en kunnen er stralingslekken ontstaan. Hij roept op tot een staakt-het-vuren, zodat de kabels gerepareerd kunnen worden. De minister zegt dat Rusland heel Europa in gevaar brengt met zijn "barbaarse oorlog".
Over het stralingsniveau in de voormalige centrale, waar in 1986 een kernramp plaatsvond, is volgens Energieminister Haloesjenko niets bekend. Het Oekraïense staatsbedrijf Energoatom waarschuwt vandaag wel dat er radioactieve stoffen kunnen vrijkomen in Tsjernobyl, vanwege stroomproblemen door de Russische bezetting.
Nog altijd ruim 200 medewerkers
Gisteravond zei het Internationale Atoomenergie Agentschap (IAEA) te vrezen dat de voormalige kerncentrale Tsjernobyl steeds verder afgesneden raakt van de buitenwereld. IAEA-topman Rafael Grossi maakt zich onder meer zorgen over de moeilijke en stressvolle situatie waarmee het Tsjernobyl-personeel te maken heeft.
De kerncentrale van Tsjernobyl is al jaren niet meer operationeel, maar wordt nog altijd bemand door ruim 200 medewerkers. Dat komt doordat de drie buiten werking gestelde reactoren volledig moeten worden ontmanteld, legt atoomfysicus en emeritus hoogleraar Wim Turkenburg uit. "Dat is een klus waar je wel een jaar of veertig mee bezig bent."
"En daarnaast heb je nog de in 1986 ontplofte kernreactor", zegt Turkenburg in het NOS Radio 1 Journaal. "Daar ligt in feite een berg radioactieve 'troep', die is afgedekt door een groot gebouw. Ook al die stoffen moeten worden afgevoerd. Het gaat om buitengewoon gevaarlijke en hete stoffen."
Na de kernramp in 1986 werd een betonnen 'sarcofaag' gebouwd over het achtergebleven radioactieve materiaal in de ontplofte reactor. Omdat in de loop der tijd scheuren in het beton waren ontstaan, werd enkele jaren geleden een nieuw bouwwerk over de sarcofaag heen geplaatst:
Volgens IAEA-topman Grossi moeten de Oekraïense personeelsleden van de centrale hun werk onder steeds slechtere omstandigheden uitvoeren. Zij zouden weliswaar toegang hebben tot voedsel, water en in beperkte mate ook tot medicijnen, maar de druk op het personeel zou zijn tol beginnen te eisen.
Na de Russische inval is er geen ploegenwissel meer geweest. Dat betekent dat de ruim 200 technici en bewakers van Tsjernobyl die twee weken geleden aan het werk waren, nog altijd niet zijn afgewisseld. "In feite hebben zij daar de afgelopen dertien dagen gewoond", aldus Grossi.
Ook is hij bezorgd over de mogelijke risico's die daardoor ontstaan voor de nucleaire veiligheid, waarvoor rust en regelmaat volgens hem cruciaal zijn.
De voormalige centrale in Tsjernobyl werd twee weken geleden ingenomen door de Russen. Sindsdien kan het IAEA alleen nog maar per e-mail met de centrale communiceren.
Normaal gesproken wordt nauwgezet gemonitord waar radioactief materiaal in de kerncentrale zich bevindt en wat ermee gebeurt. Maar volgens het IAEA, dat dat controlesysteem beheert, komen er vanuit Tsjernobyl geen gegevens meer binnen.
Op zichzelf hoeft dat niet direct gevaarlijk te zijn, zegt Turkenburg, zolang er geen verhoogde stralingsniveaus worden gemeten. "Maar het kan wel misgaan door oorlogshandelingen."
Net als IAEA-topman Grossi wijst Turkenburg op de omstandigheden waaronder Tsjernobyl-medewerkers hun werk moeten doen. "Ze zitten nu al ongeveer twee weken vast op de plant, slecht gevoed, geen medicijnen, met een slechte watervoorziening. Die situatie is niet goed om in alle rust met gevaarlijke materialen te kunnen werken."
De kernramp van Tsjernobyl was de grootste kernramp die ooit heeft plaatsgevonden. Zo zat het ook alweer:
