Reactor Tsjernobyl omhuld door sarcofaag

Het was de grootste kernramp in de geschiedenis: Tsjernobyl. Op 26 april 1986 ontplofte de reactor en brandde een deel van de centrale af. Tientallen mensen overleden aan de gevolgen, duizenden kregen kanker en de straling is nog altijd meetbaar. Een enorme sarcofaag sluit de centrale nu af.

De 'huls' zou eigenlijk vandaag worden geplaatst. "Maar we lopen een beetje voor", legt Kees de Rijk, commercieel directeur van Mammoet, uit.

"Dit is niet iets wat even snel gedaan wordt. Dit ding is zo groot, dat schuif je zomaar over de Arena in Amsterdam heen", vertelt De Rijk. De sarcofaag is een enorme huls van 110 meter hoog, 260 meter lang en 165 meter breed. Er zou met gemak een kathedraal in passen, maar dus ook een kerncentrale. Hij is gemaakt van roestvrij staal en beton, en er is zes jaar aan gewerkt.

De bouwplaats ligt naast de centrale, vanwege de straling kon hij niet direct op de ruïne worden gebouwd.

Het gevaarte van 35 miljoen kilo werd over ruim 300 meter verplaatst, van de bouwplaats naar de centrale. Het stond op 116 sleeschoenen, een soort rolschaatsen die per stuk 700 ton kunnen dragen. "Het is heel bijzonder als je daar naar staat te kijken", zegt De Rijk.

Vooral voor "de jongens die er zes jaar aan hebben gewerkt" was het indrukwekkend, zegt hij. "Die jongens stonden zondag met tranen in de ogen te kijken."

De bouw is gecoördineerd door de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBRD). Meer dan veertig landen hebben eraan meebetaald, 1,5 miljard euro in totaal. De EBRD heeft verschillende video's gepubliceerd waarop de bouw van de sarcofaag kon worden gevolgd.

De ramp in 1986 was het gevolg van een verkeerd uitgevoerde test: door fouten ontstond een overreactie, die leidde tot de explosie van de reactor. Er brak brand uit en in de eerste dagen kwam een enorme hoeveelheid straling vrij. De gevolgen daarvan zijn nog steeds meetbaar. Zelfs ver weg, in landen als Duitsland en Oostenrijk is bijvoorbeeld het vlees van wilde zwijnen ook nu nog besmet.

Er kwamen vijftig mensen om het leven door directe straling. Vooral de zogenoemde liquidatoren overleden binnen korte tijd, dat waren mensen die de brand moesten blussen en moesten helpen opruimen.

Volgens de Verenigde Naties is het waarschijnlijk dat duizenden inwoners van de zwaargetroffen gebieden schildklierkanker kregen door de straling, vooral door het drinken van melk.

Na de ramp werd meteen een betonnen laag om de reactor heen gebouwd, maar daar zijn intussen scheuren in gekomen. Er ligt nog altijd radioactief materiaal binnen: experts schatten zo'n 200 ton verrijkt uranium. De bouw van een nieuwe sarcofaag begon in 2010 en heeft ernstige vertraging opgelopen. In de tussentijd zijn delen van het gebouw ingestort door ouderdom of slechte reparatie na de ramp.

De nieuwe huls is nu over de reactor én over de betonnen beschermingslaag van 1986 geschoven. Hij heeft twee functies: het zwaar beschadigde gebouw wordt zo beschermd tegen regen en wind, om te voorkomen dat het verder instort. En binnen kan men beginnen met sloop- en opruimwerk. Straling die daarbij vrijkomt, dringt dan niet meer naar buiten, de kap moet dat tegenhouden.