Impact Swiftsancties onduidelijk: 'Afwachten of olie- en gas in gevaar komen'

Het Westen legt Rusland ongekende sancties op voor de inval in Oekraïne. De Europese Unie maakte gisteravond laat bekend dat sommige Russische banken geen gebruik meer mogen maken van het internationale betalingssysteem Swift. Daarnaast bevriest het Westen de buitenlandse miljardentegoeden van de Russische centrale bank.

Analisten zijn het erover eens dat het zware maatregelen zijn. Maar omdat de precieze invulling ervan nog wordt uitgewerkt, is het moeilijk te zeggen hoeveel pijn ze zullen doen, voor Rusland - en het Westen zelf.

De afgelopen dagen werd er vooral veel gesproken over de afkoppeling van Swift. Bij dat banksysteem, met een hoofdkantoor net buiten Brussel, zijn 11.000 banken aangesloten in zo'n 200 landen. Het faciliteert dagelijks grofweg 35 miljoen financiële transacties, ter waarde van circa 4000 miljard euro.

Rusland loskoppelen van dat bancaire zenuwstelsel zou internationale handel veel moeilijker maken, ook met landen die geen sancties tegen Poetin hebben ingesteld. Betalen voor importproducten, geld ontvangen voor de export, lenen of investeren worden omslachtiger, duurder en minder betrouwbaar. "Dat moet dan via de telefoon of fax", voorspelde een Amerikaanse functionaris.

De Britse premier Johnson noemde Swiftsancties gisteren nog "onmisbaar om Poetins regime economisch af te knijpen". Duitsland bleef echter dagenlang tegensputteren. "Dit heeft een brede impact", waarschuwde buitenlandminister Baerbock. "Humanitaire hulp wordt ook geraakt. En ook een kleindochter uit Europa die haar oma in Moskou wat geld wil sturen."

Maar tegenstanders zullen vooral hebben gevreesd voor beperkingen van Ruslands energieleveranties. Ruim een kwart van de ruwe olie die de EU importeert komt ervandaan, meer dan uit Irak, Nigeria en Saudi-Arabië bij elkaar, de nummers 2, 3 en 4. Van Europa's gas komt zelfs 41 procent uit Russische bodem.

Ook andere sectoren zullen de pijn voelen. Nederland is bijvoorbeeld na China de belangrijkste handelspartner van Rusland. Rusland exporteerde in 2020 ruim 21 miljard euro aan goederen naar Nederland, zowel voor eigen gebruik als voor doorvoer. Het leeuwendeel was olie en gas (8,2 miljard euro). In dat jaar exporteerde Nederland voor 3,3 miljard euro naar Rusland, vooral voeding, machines en transportvoertuigen.

Schade beperken

Toch gaven tegenstanders hun verzet een voor een op. "Het werd pijnlijk dat Duitsland bleef dwarsliggen", zegt correspondent Charlotte Waaijers in Berlijn. "De druk werd te groot, zowel vanuit het buitenland als binnenlands, dus zijn ze overstag gegaan."

Daarbij zal Duitsland wel proberen de schade zoveel mogelijk te beperken. Zo zeggen bronnen in Brussel tegen internationale persbureaus dat de energiesector zal worden ontzien. "We weten niet helemaal wat we moeten verwachten omdat niet duidelijk is welke financiële instellingen worden getroffen", zegt Europa-correspondent Kysia Hekster. "Het is vooral interessant om te zien of de olie- en gaslevering in gevaar komen. Daar zat de Duitse aarzeling."

Dat kan dus betekenen dat de energiemiljoenen naar Moskou blijven stromen - zelfs nog sterker dan eerst omdat de prijzen door de oorlog zijn opgelopen. "De tweede sanctie, tegen de centrale bank, wordt daarom als nog zwaarder gezien", zegt Hekster. "Het is de bedoeling om het Poetin zo lastig mogelijk te maken bij zijn geld te komen, meer dan 500 miljard euro. Een duizelingwekkend bedrag, waar je lang oorlog van kunt voeren."

Die tegoeden, in euro's en dollars, zou Poetin vooral willen gebruiken om de economische gevolgen van de oorlog te verzachten. Nu kan hij de reserves niet gebruiken om de inflatie op te vangen en de prijs van de roebel stabiel te houden. Dat zal het leven in Rusland duurder maken. De hoop is dat daardoor de binnenlandse druk op Poetin groeit.

"Poetin was eropuit om Oekraïne te vernietigen, maar zo vernietigt hij eigenlijk de toekomst van zijn eigen land", waarschuwde EU-Commissievoorzitter Von der Leyen gisteravond bij bekendmaking van de sancties. De Oekraïense president Zelensky sprak van een belangrijke overwinning. "Dit is een miljardenverlies voor Rusland, concrete schade voor zijn smerige inval in ons land."

Wat doet morgen de roebel?

Morgen, als de beurs in Moskou opent, zal duidelijk worden hoe Russische economie reageert op de sancties. Sommige burgers lijken al vooruit te lopen op de ontwikkelingen: op sociale media kwamen in alle vroegte al beelden voorbij van mensen die in lange rijen in Moskou geld van de bank halen.