Inheemse taal van Vuurland verdwenen met dood van laatste spreker

In het uiterste zuiden van Chili is Cristina Calderon overleden, de laatste spreker van de inheemse taal Yamana. Met haar overlijden - ze werd 93 - verdwijnt de kennis van de uitspraak van de taal die geen verwantschap heeft met andere talen.

Het Yamana, dat 32.400 woorden telde, werd gesproken in Vuurland, het zuidelijkste puntje van Chili en Argentinië, waar de Yagan-bevolking leeft.

Calderon woonde in Villa Ukika, een nederzetting aan de rand van Puerto Williams op het eiland Navarino. Puerto Williams is de zuidelijkste plaats ter wereld. Er wonen circa 2300 mensen.

Woordenboek

Calderon legde sinds de dood van haar zus Ursula in 2003 zoveel mogelijk van de taal vast in een woordenboek naar het Spaans, met behulp van antropologen. Haar jongste dochter, Lidia Gonzalez Calderon, zegt dat met de dood van haar moeder een belangrijk deel van het culturele geheugen van het volk is verdwenen, maar dat het woordenboek wel de hoop biedt dat de taal in een of andere vorm blijft voortleven. "Met haar is vooral een schat aan empirische kennis verdwenen, maar de mogelijkheid blijft bestaan om de taal te redden en systematiseren."

In 2011 besteedde Schooltv een uitzending aan het uitsterven van het Yamana.

De tientallen leden die nog resteren van de Yagan-bevolking hebben de taal niet meer geleerd. Volgens Calderon kwam dat doordat ze zich schaamden voor de 'gringos', de witten, en door hen werden uitgelachen.

Levend erfgoed

Cristina Calderon werd in 2017 door Unesco en de Chileense regering uitgeroepen tot 'levend erfgoed'. Ze woonde in een eenvoudig huis aan het Beaglekanaal en leefde van de verkoop van zelfgebreide sokken in Villa Ukika. Calderon had zeven kinderen en 14 kleinkinderen.

Haar dochter Lidia is een van de inheemse wetgevers die meewerken aan het opstellen van een nieuwe Chileense grondwet. Ze vraagt daarbij aandacht voor de inheemse volkeren.Er zijn nog zo'n 70 leden van de Yagan-bevolking over. De meeste wonen in Villa Ukika. Voorheen was het een nomadenvolk dat 6000 jaar lang als kanovaarders op zee leefde en ook nauwelijks producten van het land gebruikte. Ze leefden van de visserij en jaagden op zeehonden, walvissen en vogels.

In de 19e eeuw waren er zo'n 3000 Yagans of Yamana's. Een halve eeuw later waren er nog 130 over.

In de jaren 60 zijn ze door de autoriteiten vanuit de Mejillonesbaai aan land gebracht. In de loop van de tijd heeft de bevolking zich vermengd met de overige bewoners van Vuurland, andere inheemse volkeren en witte kolonisten. De natuurlijke keten van sprekers van de taal werd daarmee verbroken, waardoor de taal verloren ging.