Misbruikslachtoffers Italië eisen onafhankelijk onderzoek: 'Kerk kan dit niet zelf' 

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

Antonio Messina zat op de middelbare school toen hij door priester don Giuseppe Rugolo werd misbruikt. "Het gebeurde van 2009 tot 2013, best een lange periode. Ik heb er uiteindelijk zelf voor gezorgd dat het ophield", vertelt hij vandaag voor het eerst. "Waar ik woonde, een kleine stad in Sicilië, was het niet makkelijk om voor zoiets uit te komen."

In 2014 schraapte Messina zijn moed bijeen en stapte met zijn getuigenis naar een andere priester. "Ondanks alles was ik niet van mijn geloof gevallen. Ik was ervan overtuigd dat het goed is om voor jezelf op te komen als je zoiets meemaakt, in de hoop de kerk beter te maken."

Die hoop bleek vergeefs. Toen de lokale bisschop Messina's klacht hoorde, bood hij hem zwijggeld aan. Don Giuseppe Rugolo werd overgeplaatst, maar bleef contact hebben met jongeren. Pas in 2021, nadat de Italiaanse justitie meerdere bezwarende getuigenissen had ontvangen, werd een proces tegen hem aangekondigd.

#Italychurchtoo

Het verhaal van Messina is een van de vele die zijn verzameld door Rete L'Abuso, een organisatie die seksueel misbruik door priesters in Italië in kaart brengt. Nadat onder meer in Frankrijk, Duitsland en Portugal onafhankelijk onderzoek was gedaan naar de omvang van het schandaal, wilde Rete L'Abuso ook in Italië zo'n onderzoek. Onder de hashtag #Italychurchtoo hebben verschillende organisaties en slachtoffers zich verenigd.

Vandaag was er een protest tegen het seksueel misbruik in de Rooms-Katholieke Kerk in Italië:

"Wat we in Frankrijk hebben gezien, moet de Italiaanse overheid bang maken", zegt Francesco Zanardi van Rete L'Abuso. "Daar zijn 216.000 gevallen van misbruik vastgesteld in de afgelopen zeventig jaar. Van de 22.000 priesters bleken 3000 zich schuldig te hebben gemaakt aan misbruik. In Italië hebben we nog 30.000 priesters meer." Op eigen houtje heeft Zanardi de afgelopen vijftien jaar zo'n 360 getuigenissen verzameld van slachtoffers. "Maar justitie komt niet in actie", zegt hij.

Volgens journaliste Ludovica Eugenio, die veel over het onderwerp schrijft, heeft dat te maken met de rol van de kerk in de Italiaanse samenleving. "Dat wij bij de katholieke kerk horen, is een van de belangrijkste elementen van onze cultuur. Er heerst een zeker respect tussen de burgerlijke en de kerkelijke macht. Het blijkt ontzettend moeilijk om de kerk in het beklaagdenbankje te plaatsen."

Toch is dat precies wat er volgens de organisaties van slachtoffers moet gebeuren. "Dat de kerk dit intern wil oplossen, biedt geen vertrouwen", zegt Francesco Zanardi.

In de krant Corriere della Sera zei de voorzitter van de Italiaanse bisschoppenconferentie dat er al een tijd "een progressief en onstuitbaar traject is ingezet" voor de bescherming van minderjarigen. De kerk heeft zogeheten luistercentra ingericht waar slachtoffers terechtkunnen met hun verhaal. Ook zei de bisschop dat de kerk aanstuurt op een intern onderzoek, "om niet te steunen op projecties of statistieken, maar op de ervaringen van plaatselijke kerken".

Cristina Bassetti, die een comité voor slachtoffers oprichtte nadat haar zoon door een priester was verkracht, gelooft daar niet in. "Alle slachtoffers van pedofiele priesters in Italië hebben zich tot de kerk gewend", zegt zij. "En allemaal hebben ze vastgesteld dat de kerk dit probleem niet kan aanpakken. Als slachtoffers aangifte doen, verdedigt de kerk de priester. Die staat juist tegenover het slachtoffer."

De mensen achter #Italychurchtoo hopen daarom dat de Italiaanse staat toch zal overwegen een juridisch onderzoek in te stellen. In samenwerking met een journalistiek weekblad hebben ze een nieuw meldpunt in het leven geroepen, waarmee ze hopen nog meer getuigenissen te verzamelen. Ook roepen ze Italiaanse media op het thema blijvend op de agenda te zetten.

Als er in Italië een onderzoek komt, kan dat wereldwijd effect hebben. Terwijl veel West-Europese landen het misbruikschandaal al onderzocht hebben, is daar in bijvoorbeeld Latijns-Amerika of Afrika nog nauwelijks sprake van. Italië, rooms-katholiek land bij uitstek, kan voor die landen een inspiratie zijn.

Slachtoffer Antonio Messina hoopt vooral Italiaanse jongeren te kunnen beschermen. "Seksueel misbruik tekent je", weet hij. "Het gebeurt in een periode van je leven waarin je ontdekt hoe relaties werken. Het beïnvloedt hoe je liefhebt. Je vindt jezelf nooit helemaal terug. Hopelijk kunnen we er met dit initiatief voor zorgen dat er iets verandert in dit land, waar de kerk nog zo belangrijk is."