Onderzoeksteam Anne Frank 'geschrokken' van kritiek, maar verdedigt conclusie
Het team dat onderzoek deed naar wie Anne Frank heeft verraden, zegt "erg geschrokken" te zijn van de kritiek op zijn onderzoek, maar blijft bij zijn conclusie. De onderzoekers noemen het nog altijd "het meest waarschijnlijk" dat een Joodse notaris uit lijfsbehoud het adres van het Achterhuis aan de nazi's doorspeelde.
"We hadden verwacht dat er commotie zou ontstaan, maar de heftigheid van de reacties, de felheid en hoelang het aanhoudt heeft enorm indruk gemaakt", zegt hoofdonderzoeker Pieter van Twisk tegen de NOS. Hij spreekt van een hetze.
In een uitgebreide brief reageert het team op de ophef die ontstond. Het onderzoeksteam verdedigt zich onder meer door te zeggen dat ze niet kozen "voor een historisch wetenschappelijke benadering, maar een opsporingsbenadering".
"De politie werkt in scenario's. Het is een palet aan bewijsstukken, aannames en aanwijzingen die samen een beeld vormen", legt Van Twisk uit. "Je kijkt dan anders naar de feiten. Een politieman zegt op basis van de gegevens die we nu hebben: dit is onze primaire verdachte."
"Er is een verschil tussen historische onderzoek en een opsporingsonderzoek zoals dit", vertelt Van Twisk:
Anoniem briefje
Er kwam onder meer kritiek dat de onderzoekers hun conclusie mede baseerden op een beschuldigend briefje dat na de oorlog anoniem bij Otto Frank werd bezorgd met daarop de naam van notaris Arnold van den Bergh. Het team redeneerde dat de beschuldiging wel waar moest zijn omdat Anne Frank op dat moment nog niet wereldberoemd was.
Andere experts twijfelen aan deze conclusie. Het briefje zou bijvoorbeeld ook kunnen zijn geschreven door iemand die Van den Bergh in een kwaad daglicht wilde stellen.
De onderzoekers verdedigen zich onder meer door te zeggen dat niet moet worden gekeken naar één bewijsstuk, maar naar het geheel van het onderzoek. "We hebben vaker de metafoor van de puzzel gebruikt; we verzamelden zoveel stukjes puzzel dat de beeltenis op de puzzel steeds duidelijker werd. Wat de critici doen, is steeds één stukje nemen om op grond daarvan te concluderen dat dat onvoldoende bewijs is voor onze conclusie."
Van Twisk is ervan overtuigd dat die conclusie ook zonder 'smoking gun' kan worden getrokken. "Je kunt ook op basis van indirect bewijs iemand tot verdachte maken, dat gebeurt vaker. Ik denk dat dat er voldoende is om te zeggen: dit is onze hoofdverdachte."
NOS op 3 maakte eerder deze uitleg van de omstreden theorie:
Spijt heeft Van Twisk er wel van dat hij in de media een waarschijnlijkheidspercentage van zeker 85 procent noemde. De onderzoeker die dat had berekend, zei dat zijn cijfers verkeerd werden uitgelegd. Het percentage kon alleen worden gehaald door ervan uit te gaan dat alle onderliggende stellingen klopten. Van Twisk erkent dat het percentage zo een eigen leven is gaan leiden. "Dat naar buiten brengen van die 85 procent hadden we beter niet kunnen doen. Het leidt tot heel veel misverstanden."
Al direct na publicatie van hun theorie kreeg het team felle kritiek van historici. Ook het Anne Frank Fonds in Bazel kwam met een vernietigende reactie. Het leidde ertoe dat de Nederlandse uitgever excuses aanbood en een tweede druk opschortte tot het team alle gerezen vragen naar tevredenheid zou beantwoorden.
Daarnaast werd duidelijk dat het team bij een subsidieaanvraag verschillende experts op het gebied van de Tweede Wereldoorlog zonder hun medeweten had opgevoerd als adviseur, terwijl zij in feite niet aan het onderzoek zouden bijdragen. Het onderzoeksteam zegt dat het voor alle genoemde personen "geen verrassing" kan zijn geweest dat hun naam werd genoemd als specialist die zich aan het project wilde verbinden.
Van Twisk spreekt van "selectieve verontwaardiging". Hij wijst erop dat er bij de vele andere verdachten die in de loop der jaren werden genoemd, nooit een mediastorm uitbrak. "Wij doen ook niets anders dan een verdachte naar voren brengen. Toen had niemand er een probleem mee en nu wel. Dat is een beetje vreemd."
