Britse politiek wacht met spanning op 'feestrapport' Sue Gray, waar gaat het om?
Sue Gray is momenteel een van de beroemdste namen in Engeland - een opmerkelijke positie voor een ambtenaar die normaal ethische kwesties binnen de overheid onderzoekt. Haar rapport over de 'lockdownfeestjes' in Downing Street 10, de ambtswoning van de Britse premier Johnson, komt een dezer dagen uit en kan cruciaal zijn voor het lot van de premier.
Vier vragen en antwoorden over het rapport, waarvan nog steeds niet duidelijk is wanneer het precies verschijnt.
Wat is het voor rapport?
Topambtenaar Sue Gray doet volgens Britse media onderzoek naar zo'n zeven tot dertien bijeenkomsten die in Downing Street 10 en in andere overheidsdepartementen plaatsvonden tijdens de pandemie. Het varieert van afscheidsborrels, vrijmibo's en online-kerstquizzen.
Het Downing Street 10-gebouw is een stuk groter dan het van buiten lijkt. Het is zowel de ambtswoning van de premier als een overheidskantoor met meer dan honderd kamers en honderden werknemers. Daarom wordt onderzocht wie precies aanwezig en op de hoogte waren van de borrels, of de bijeenkomsten sociaal of werkgerelateerd waren, en hoe de bijeenkomsten zich verhouden tot de toen geldende coronaregels.
Het rapport van Sue Gray is een intern onderzoek dat door de premier zelf is ingesteld. De resultaten zullen daarom eerst naar Johnson zelf gaan, voordat ze (gedeeltelijk) gepubliceerd worden.
De verwachting is dat het rapport op basis van getuigenissen, e-mailverkeer, werkkalenders en zelfs beveiligingsdata van het gebouw een gedetailleerd overzicht geeft van de bijeenkomsten. Het onderzoek beoogt de feiten in kaart te brengen, maar zal geen oordeel vellen.
Waar moeten we op letten?
Als uit het rapport blijkt dat Boris Johnson willens en wetens de coronaregels overtrad, zal een significant deel van de partij de conclusie trekken dat hij moet aftreden. Ook als blijkt dat de premier het Lagerhuis heeft voorgelogen over wat hij wist van de lockdownborrels en daarmee de ministeriële code schond, zou dat voor Johnson het einde van zijn premierschap kunnen betekenen.
Maar the devil is in the details, want tot nu toe is van maar twee bijeenkomsten zeker dat Johnson er zelf bij was. De meest opzienbarende is een tuinborrel op 20 mei, terwijl Britten in die tijd maar één ander persoon in de buitenlucht mochten ontmoeten. Hierover verklaarde de premier niet te hebben geweten dat het een feestje betrof. Volgens Johnson werd de borrel buiten zijn weten om georganiseerd en toen hij de tuin in liep was hij in de veronderstelling dat het om werkbijeenkomst ging - iets wat in die tijd wél toegestaan was.
Maar oud-adviseur Dominic Cummings beweert dat de premier wel degelijk is gewaarschuwd dat de tuinborrel met zo'n dertig man de regels overtrad, door hemzelf en door een andere ambtenaar. Bewijs daarvan is potentieel explosief voor het lot van de Britse premier.
Kan de Conservatieve Partij premier Boris Johnson afzetten?
Als 15 procent van Johnsons eigen partijgenoten een brief ondertekent waarin ze het vertrouwen in de premier opzeggen, komt er een stemming bij de Conservatieve Lagerhuisfractie die moet bepalen of ze verder willen met Johnson.
Omdat er 359 Conservatieve parlementariërs zijn, moeten er 54 brieven worden ingestuurd om een vertrouwensstemming over de premier te forceren. Die stemming volgt vrijwel meteen, soms al binnen een aantal uur. Als tijdens de stemming meer dan de helft van de Tory-parlementariërs - dus 180 leden - zich tegen Johnson keert, wordt hij afgezet als partijleider en premier. Dan volgt er een leiderschapsstrijd binnen de partij. Als Johnson de stemming verliest, mag hij zich niet meer verkiesbaar stellen. Als hij de stemming overleeft, is hij een jaar lang immuun en kan hij niet worden weggestemd.
Als Johnson vertrekt, wat dan?
De regels en details voor de leiderschapsstrijd worden per keer vastgesteld door een commissie. Conservatieve parlementariërs kunnen zich kandidaat stellen als ze over de steun van meerdere leden beschikken. Er wordt intern campagne gevoerd en omdat er verschillende stemrondes worden gehouden kan het proces wel een maand duren.
Er zijn meerdere stemrondes, waarbij alleen de Conservatieve Lagerhuisleden mogen stemmen. Bij elke stemronde valt er minimaal een kandidaat af. Uiteindelijk blijven er twee kandidaten over. Bij deze allerlaatste stemronde mogen álle leden van de Conservatieve Partij stemmen. De winnaar wordt partijleider en premier. Zodra die is gekozen, moet Boris Johnson zijn ontslag aanbieden bij koningin Elizabeth.
