Antarctica-expeditie moet kennis over smeltrisico Thwaites-gletsjer vergroten

• 

  Heleen Ekker

  redacteur Klimaat en Energie

Een Brits-Amerikaanse expeditie met een vloot onderwaterrobots en 32 internationale wetenschappers is in Antarctica om onderzoek te doen naar de gevolgen van de opwarming van de aarde voor de Thwaites-gletsjer. Deze gletsjer, even groot als Groot-Brittannië, baart klimaatonderzoekers zorgen. Met satellietbeelden is vastgesteld dat ijsplaten vóór de gletsjer de laatste jaren steeds grotere scheuren vertonen, waardoor uiteindelijk het landijs van de gletsjer sneller in zee zou kunnen stromen.

Dat is goed te zien in onderstaande timelapse van de TU Delft:

Die ontwikkelingen in Antarctica kunnen grote consequenties hebben voor Nederland. Kennisinstituut Deltares gaat het onderzoek naar die impact intensiveren. Marjolijn Haasnoot: "Vooral naar welke opties Nederland heeft en welke maatregelen Nederland eventueel kan versnellen wordt onderzoek gedaan. Voor Deltares is het uniek om hier met zoveel mensen aan te werken, samen met andere partijen."

De Thwaites-gletsjer is kwetsbaar, omdat grote drijvende ijsplaten in contact staan met het opwarmende oceaanwater. Deze ijsplaten fungeren als een soort kurk of plug, en houden het landijs van de gletsjer op z'n plaats. Het warmere zeewater doet de ijsplaten van onderaf smelten. Gevreesd wordt dat als de ijsplaten weg zijn, de gletsjer sneller de zee in stroomt. Het proces lijkt zich te versnellen, waardoor mogelijk al binnen vijf tot tien jaar sommige ijsplaten kunnen versplinteren.

Nederland kwetsbaar

De expeditie is onderdeel van een langjarig onderzoeksprogramma van de VS en Groot-Brittannië. In een filmpje op de website van het onderzoek worden vier regio's en landen genoemd, die bij uitstek kwetsbaar zijn voor de mogelijk versnelde zeespiegelstijging als gevolg van de smeltende Thwaites-gletsjer: New York, Miami, Bangladesh en Nederland.

Als de gletsjer volledig zou wegsmelten betekent dat 65 centimeter zeespiegelstijging in de komende eeuwen. Maar samen met het smelten van andere gletsjers en het uitzetten van het oceaanwater kan een veel hogere zeespiegelstijging niet worden uitgesloten, aldus het jongste IPCC-rapport. Het risico van een smeltende Thwaites-gletsjer is een van de redenen waarom de voorspellingen van het VN-klimaatpanel IPCC nog een grote bandbreedte hebben.

De Zweedse oceanograaf Anna Wåhlin, deelnemer aan de expeditie, vindt meer kennis van de gletsjer van groot belang voor de rest van de wereld. "Thwaites is de belangrijkste reden, zou ik zeggen, waarom er zoveel onzekerheid zit in de projecties van de toekomstige zeespiegelstijging. Dat komt omdat het gebied erg afgelegen is en moeilijk te bereiken. We hebben dus heel weinig gegevens."

Volgens Marjolijn Haasnoot van Deltares zijn er steeds meer aanwijzingen voor een versnelde zeespiegelstijging. "We moeten daarom sneller aan de bak. Bij dertig centimeter deze eeuw is die opgave te overzien. Maar als het meer wordt, is de opgave heel groot. Daar moeten we niet te laat mee beginnen, want aanpassen vergt veel tijd."

"Deltares vindt dit zo urgent dat we hierop nog meer gaan focussen. Dat is echt bijzonder gezien de andere actuele vragen waar we aan werken zoals droogte, de overstromingen in Limburg of verzakkingen van infrastructuur."

Onherbergzaam

De expeditie van de Amerikanen en Britten gaat inderdaad naar zeer onherbergzaam gebied, zegt NOS-weerman Peter Kuipers Munneke. Hij is als klimaatonderzoeker ook op Antarctica geweest. "Vliegtuigen kunnen er niet landen, want daarvoor is het gebied niet vlak genoeg. Het is enorm brokkelig ijs, met veel scheuren en oneffenheden. Ook helikopters kunnen het gebied niet bereiken, want daarvoor ligt het te ver weg."

Wel kunnen er onbemande duikboten onder de ijsplaten varen en is er al eerder apparatuur uit vliegtuigen geworpen om autonoom metingen te verrichten. Inmiddels richt veel klimaatonderzoek zich op Antarctica, zegt Kuipers Munneke. "Omdat daar erg veel ijs ligt opgeslagen, meer dan waar ook ter wereld, is die ijskap van het grootste belang voor de toekomstige zeespiegelstijging."

Al is de onzekerheid over de processen die een rol spelen op Antarctica nog erg groot, het onderstreept volgens klimaatwetenschappers wel de noodzaak om de mondiale opwarming tot 1,5 graad te beperken. De verwachting bestaat dat daarmee het smelten binnen de perken kan worden gehouden.