Zombienertsen en verdwenen sms'jes: Deense politiek in ban van nertsenschandaal
Wist Mette Frederiksen dat het ruimen van zeventien miljoen nertsen vorig jaar illegaal was? Dat vraagt een parlementaire onderzoekscommissie in Denemarken zich af. Vandaag wordt de sociaaldemocratische premier door de commissie gehoord over een zaak waarin de ontwikkelingen zich op blijven stapelen.
Mocht de Deense cinema ooit nog om inspiratie verlegen zitten, dan lijkt het nertsenschandaal zich bij uitstek te lenen voor een filmscript. Nadat er vorig jaar een coronamutatie werd gevonden op een nertsenfokkerij, sloeg de paniek toe. Twaalf mensen bleken besmet met de mutatie. Experts waarschuwden: zulke besmettingen hebben mogelijk gevolgen voor de effectiviteit van vaccins. Om verdere verspreiding te voorkomen liet Denemarken, 's werelds grootste producent van nertsenbont, de gehele nertsenpopulatie ruimen.
Zombienertsen
Een horrorscenario ontrolde zich: zeventien miljoen nertsen werden in massagraven gestopt, maar waren niet diep genoeg begraven. Gasvorming bij het ontbindingsproces van de kadavers zorgde ervoor dat de karkassen bovengronds kwamen. Internationaal en nationaal werd gesproken over "zombienertsen". De dieren werden opgegraven en ditmaal verbrand.
De politieke rekening bleek enorm. Een juridische basis voor de ruiming ontbrak. Niet alleen miljoenen nertsen, ook een industrie waarin Denemarken wereldleider was werd de nek omgedraaid, fulmineerden oppositiepartijen. De minister van landbouw trad af, terwijl Frederiksen bij een fokkerij in tranen haar excuses aanbood.
Een jaar geleden waren de gevolgen groot voor deze nertsenfokkerij in Denemarken, zag correspondent Rolien Créton:
Maar ook nu achtervolgen de dieren haar nog steeds, alleen hebben de horror-scenaristen nu plaatsgemaakt voor die van Deens politiek drama. Om de onderste steen boven te krijgen, wil de commissie alle communicatie van de premier over de nertsenruiming inzien. In Denemarken moeten bewindspersonen hun correspondentie rondom belangrijke thema's bewaren. Precies de communicatie over dit onderwerp bleek te zijn verwijderd.
Volgens de premier om veiligheidsredenen: berichten worden na dertig dagen automatisch van haar mobiel verwijderd. Waar of niet, oppositie en pers vermoeden een doofpot en kregen vorige maand extra munitie. De Deense politie liet Frederiksen vier dagen vóór de gemeenteraadsverkiezingen weten dat de gewiste sms-berichten niet meer hersteld konden worden. De regering wachtte met het naar buiten brengen van deze boodschap tot ná de gemeenteraadsverkiezingen.
Sinds de gewonnen verkiezingen in 2019 vormen de sociaaldemocraten een minderheidsregering die relatief veel steun geniet onder de Denen. Enerzijds haalt Frederiksen met een strikt migratiebeleid de wind uit de zeilen van de rechtse oppositie, anderzijds houdt ze haar sociaaldemocratische achterban tevreden met investeringen in de Deense verzorgingsstaat.
De aanpak van de coronacrisis door een vroege lockdown en een doortastend testbeleid wordt door een groot gedeelte van de bevolking positief ervaren.
'Slappe zak'
De nertsenkwestie is een smet op dat blazoen. De zoekgeraakte berichten bieden de oppositie kans om gaten te schieten in het beeld van Frederiksen als betrouwbare premier. Daarbij helpt het dat de berichten die tot nu toe zijn vrijgegeven vragen oproepen. Zo noemde de naaste adviseur van de premier het voormalige hoofd van het Deense Vaccin Instituut een "slappe zak", omdat hij het regeringsbeleid tijdens de ruiming niet publiekelijk steunde.
Diezelfde adviseur zou het ministerie van Landbouw onder druk hebben gezet om de verantwoordelijkheid op zich te nemen voor de desastreus verlopen ruimoperatie. De beslissing van de landbouwminister om op te stappen wordt door de Deense parlementaire pers gezien als zoenoffer om de regering vrijuit te laten gaan.
Frederiksen zelf ontkent ondertussen bij hoog en laag dat er sprake is van enige toedekking. De vraag is hoeveel details er boven water komen over de dagen rondom de massale nertsenruiming. Ook experts van de Deense militaire inlichtingendienst hebben laten weten dat ze de sms'jes niet meer kunnen reconstrueren. In april 2022 hoopt de commissie haar bevindingen te presenteren. In een droomscenario voor de oppositie met een afzettingsprocedure als apotheose.
