In de zorg groeit het besef: het moet duurzamer

Naast temperatuurdoelen en fossiele brandstoffen ging het tijdens de klimaattop in Glasgow meer dan ooit over de gezondheidscrisis die klimaatverandering kan veroorzaken. Een grote internationale afvaardiging uit de medische wereld lobbyde twee weken lang intensief om ook dit aspect in de slotverklaring te krijgen.

Want klimaatverandering vormt een bedreiging voor de mens; hittegolven, luchtverontreiniging en meer allergische reacties (als gevolg van langere pollenseizoenen) zijn er bijvoorbeeld een gevolg van. Alle mensen die daarmee te maken hebben zullen in meer of mindere mate zorg nodig hebben. Daarbij liepen artsen de afgelopen jaren tegen een probleem aan: de zorg is met al zijn verplaatsingen van patiënten, artsen en materialen een grote vervuiler.

In Nederland is de zorgsector verantwoordelijk voor 7 procent van de landelijke CO2 uitstoot, zo blijkt uit onderzoek uit 2019. Ook het maken van medicijnen en het weggooien van medicijnresten heeft impact op het milieu. Om nog maar te zwijgen van de afvalberg die de medische wereld veroorzaakt. Zo'n 30 procent van het afval dat een ziekenhuis produceert, komt uit de operatiekamers.

Wat er allemaal aan afval overblijft, zag verslaggever Peer Ulijn in het Radboudumc in Nijmegen. Vlak na een operatie mocht hij naar binnen en liet chirurg Jeroen Meijerink van het Landelijk Netwerk Groene OK zien wat er allemaal moet worden weggegooid:

In de zorgsector staat duurzaamheid niet bovenaan de prioriteitenlijstjes. "Neem bijvoorbeeld de operatiekamers in het Leids Universitair Medisch Centrum", zegt Evelyn Brakema, onderzoeker duurzaamheid en gezondheid, en huisarts in opleiding. "De ventilatiesystemen in de OK's staan er dag en nacht aan, de hele week. En die kunnen niet uit, dat is zo ontworpen in een tijd dat duurzaamheid nauwelijks een rol speelde."

Plastic eendenbekken

Maar ook in het klein is er veel verspilling, zegt Brakema. In veel huisartsenpraktijken worden bijvoorbeeld plastic eendenbekken gebruikt voor inwendig onderzoek bij vrouwen. Die worden na gebruik weggegooid en leveren een enorme afvalberg op, terwijl er ook metalen eendenbekken zijn die je na reiniging kan hergebruiken. Ook ons medicijngebruik levert veel uitstoot van CO2 op. Om een voorbeeld te geven: in de vaak voorgeschreven astmapuffers zit drijfgas dat 13 jaar in de atmosfeer blijft, zegt Brakema. Terwijl er ook inhalators op basis van poeder bestaan.

De afgelopen maanden groeit in de medische wereld het besef dat het anders moet. In maart dit jaar is de Landelijke Groene Zorg Alliantie opgericht waarbij steeds meer beroepsgroepen zich aansluiten; van groene urologen en gynaecologen tot groene huisartsen en IC's. Op de klimaattop in Glasgow hebben meer dan 50 landen toegezegd hun eigen gezondheidszorg te gaan verduurzamen, ook Nederland.

"Er is veel te doen", zegt Brakema, "we lopen achter. Een hele generatie jonge artsen wordt nu opgeleid zonder dat er iets in het curriculum voorkomt over duurzaamheid. We moeten onze richtlijnen en protocollen aanpassen en we hebben nieuwe regels nodig van de overheid. Ook is de medische zorg nu te veel gericht op behandelen. De meest duurzame zorg is de zorg die niet gegeven hoeft te worden. We moeten veel meer gaan doen aan preventie en het helpen van mensen bij een gezonde leefstijl."