Landen weigeren migranten op vluchten naar Minsk: 'EU zet economische macht in'

• Mike Megens

  redacteur Buitenland

Turkije staat niet langer toe dat er tickets worden verkocht aan Irakezen, Syriërs en Jemenieten die vanuit Istanbul naar Wit-Rusland willen reizen. Dat heeft de Turkse luchtvaartautoriteit bekendgemaakt. De maatregel is voorlopig onbeperkt van kracht. In een reactie op de beslissing van de Turkse autoriteiten heeft de Wit-Russische vliegmaatschappij Belavia laten weten vanaf vrijdag ook geen burgers uit Irak, Syrië en Jemen meer mee te nemen naar Minsk. De Europese Unie heeft ook bevestiging dat vluchten van Iraqi Airlines naar de Wit-Russische hoofdstad niet hervat zullen worden.

De route via Turkije is de afgelopen maanden in zwang geraakt bij migranten en vluchtelingen die naar de EU willen reizen. De EU verdenkt de Wit-Russische president Loekasjenko ervan de vluchtelingen naar Europa te sturen als wraak voor de sancties tegen zijn land. Duizenden migranten verblijven in Wit-Rusland onder erbarmelijke omstandigheden bij de Poolse grens, waar ze worden tegengehouden door prikkeldraad en militairen. De EU dreigt met nog meer sancties tegen Wit-Rusland. "Maar het is voorlopig de vraag of Loekasjenko zich daar iets van aantrekt. De EU wil er daarom voor zorgen dat de migranten helemaal niet naar Wit-Rusland komen", zegt EU-correspondent Sander van Hoorn.

Brussel richt haar pijlen om die reden nu op de bedrijven die de migrantenstroom faciliteren: de luchtvaartmaatschappijen. De Europese Unie beschuldigt de maatschappijen van mensensmokkel en dreigt ze op een zwarte lijst te zetten. Die druk vanuit Brussel lijkt te werken, zegt van Hoorn. "Brussel zet nu duidelijk haar economische macht in: als je doorgaat met het vervoeren van migranten naar Minsk, mag je straks helemaal niet meer vliegen in de EU. Dat is het de luchtvaartmaatschappijen natuurlijk niet waard. De keuze is dan snel gemaakt."

Het is nog maar de vraag of de EU daadwerkelijk luchtvaartmaatschappijen om deze redenen op de zwarte lijst mag zetten. "De zwarte lijst is bedoeld voor de veiligheid. Met andere woorden: als ze zien dat er een motor niet goed aan de vleugel hangt, kunnen ze die vliegmaatschappij verbieden om nog naar de EU te vliegen. Die lijst gaat puur over het technische aspect. Dus, werkt alles naar behoren?", vertelt hoogleraar lucht- en ruimterecht Pablo Mendes De Leon. Volgens de hoogleraar dreigt de EU wel vaker met de zwarte lijst. "Maar het gaat nu om politieke overwegingen over migratie. Ik betwijfel of de EU die maatregel op grond van deze overwegingen echt kan nemen."

Dat betekent niet dat luchtvaartmaatschappijen geen mensen kunnen weigeren. De maatschappijen hebben vervoersvoorwaarden waar reizigers zich aan dienen te houden, zoals het hebben van een geldig paspoort of het betalen van een ticket. Maar reizigers kunnen ook geweigerd worden op basis van andere gronden, zegt Mendes De Leon. "Dat kunnen economische, humanitaire of veiligheidsredenen zijn. Die zijn afhankelijk van zowel de luchtvaartmaatschappij als het land waaruit het vliegtuig vertrekt. De Turkse regering zegt nu tegen Turkish Airlines dat zij geen mensen met een Syrisch, Irakees of Jemenitisch paspoort naar Minsk mogen vervoeren. Dan moet de maatschappij daarnaar luisteren."