Recordbedrag aan crypto's in beslag genomen, 'dat doet ze pijn'

Geld op een bankrekening kan in beslag worden genomen. Maar een zogenoemde wallet (een digitale portemonnee voor cryptomunten) in beslag nemen, is een stuk lastiger. Voor criminelen is cryptogeld dus handig om hun verdiensten uit het zicht van de politie wit te wassen en veilig te stellen. Toch zijn Nederlandse opsporingsdiensten erin geslaagd om 25 miljoen euro aan cryptomunten in beslag te nemen.

Hoeveel geld er wereldwijd in cryptocriminaliteit omgaat, is lastig te schatten. "De digitale portemonnee van criminelen is leeggehaald en dat doet ze pijn. Die 25 miljoen is misschien slechts de weekopbrengst van een georganiseerde drugshandel waarvan het geld nu in beslag is genomen", zegt Rolf van Wegberg, onderzoeker naar cryptocriminaliteit aan de TU Delft.

Voor de Nederlandse opsporingsdiensten is de opbrengst van dit witwasonderzoek naar cryptovaluta een record. In 2013 lukte het de diensten voor het eerst om criminelen daarvoor op te pakken. Vorig jaar namen zij 8 miljoen euro in beslag en het jaar daarvoor zo'n 1 miljoen euro.

"Het is ons eerder gelukt om de communicatie en goederenstroom van criminelen in de weg te zitten. Maar hiermee laten we zien dat ook hun geldstromen niet meer veilig zijn", zegt Anne de Leeuw, persofficier van het Openbaar Ministerie (OM).

De Nederlandse opsporingsdiensten hebben in het witwasonderzoek medewerking gekregen van bedrijven in binnen- en buitenland die de wallets cryptomunten in beheer houden. Volgens de wet zijn die bedrijven verplicht om mee te werken.

Drugshandel

Cryptomunten worden steeds meer gebruikt in de online onderwereld, die zich bezighoudt met gijzelsoftware en wapen- en drugshandel. Daarbij helpt dat crypto's niet gereguleerd zijn. "Vroeger werd er een grote zak van het viaduct gegooid. Dat hoeft nu niet meer, want daar heb je de bitcoin voor. Dus de waarde van tien kilo cocaïne hoeft nu niet in containers met geld te worden omgezet, maar kan op één USB-stick de hele wereld over zonder dat daar toezicht op is", zegt Van Wegberg.

Cryptomunten worden in een wallet bewaard, net zoals geld en een pinpas ook in een portemonnee zitten. Een wallet is een digitaal bestand, waar ook kopieën van kunnen worden gemaakt om op verschillende plekken te bewaren, zoals op een telefoon of USB-stick. Als opsporingsdiensten een van de kopieën vinden, hebben zij in principe de code om de cryptomunten in beslag te nemen.

Het vinden van een digitale portemonnee is bij een huisdoorzoeking niet het moeilijkste, maar het in beslag nemen van de cryptomunten daarachter wel. Want zodra criminelen merken dat een kopie van hun digitale portemonnee is gevonden, verplaatsen zij direct het geld. En als het geld is verdwenen, kan er ook niets meer in beslag worden genomen.

Toch is het de opsporingsdiensten nu gelukt om bitcoin en ethereum in beslag te nemen van tientallen verdachten. De verdachten komen uit verschillende landen, waaronder Nederland. Van een aantal van hen is het al gelukt om de identiteit vast te stellen.

Toch niet zo anoniem?

Volgens experts is de bitcoin niet zo anoniem als vaak wordt gedacht. Een zak geld zou minder sporen achterlaten. Daarom mixen criminelen bitcoin om zo hun identiteit te verhullen en dan is het lastig voor de politie om hen op te sporen. Twee jaar geleden hadden de Nederlandse opsporingsdiensten een mixer gevonden en uit de lucht gehaald. Crimineel geld kon toen niet meer worden verhuld, maar niemand werd toen aangehouden.

Van Wegberg: "Veel criminelen krabben zich nu achter hun oren of bitcoin wel de beste oplossing is om crimineel geld te verhullen. Maar als je snel geld naar de andere kant van de wereld wilt overmaken buiten het zicht van het financiële systeem, dan zijn cryptomunten toch het beste middel."

Er komen nog steeds nieuwe cryptovaluta in omloop, maar die vallen in Nederland niet onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten. Die geldstroom wordt dus ook niet gereguleerd. De Europese Commissie heeft voorstellen gemaakt om anonieme transacties met cryptomunten en anonieme wallets te verbieden. Daarmee wil de commissie voorkomen dat crimineel geld op die manier wordt witgewassen of terrorisme zo wordt gefinancierd.