Data-onderzoek coronastrategieën: wanneer deed welke regering wat?

• Milena Holdert & Jop de Vrieze

In maart 2020 liet vrijwel heel Europa zich verrassen door het oprukkende coronavirus. Een voor een besloot bijna elke regering tot stevige maatregelen. Deels deden ze dit op basis van de besmettingscijfers en verspreiding van het virus in eigen land, deels op basis van ontwikkelingen in buurlanden en deels vanuit de overtuiging dat ze niet langer konden wachten.

Nieuwsuur bracht voor de reconstructie van de Nederlandse coronastrategie in kaart wanneer welke regering welke maatregelen nam om het virus te beteugelen en hoeveel besmettingen, ziekenhuis- en IC-opnames er op dat moment waren.

Omdat er in de eerste fase van de epidemie het ene Europese land nog minder werd getest dan in het andere en achteraf gezien veel te beperkte testcriteria werden gehanteerd, geven de besmettingscijfers geen goed beeld van de situatie in de verschillende landen in maart. Zo kwam in Nederland pas op 27 februari het eerste coronageval aan het licht, terwijl er op dat moment achteraf al duizenden mensen besmet bleken te zijn.

Ziekenhuis- en IC-opnames zijn beter te vergelijken, al heeft ook dat haken en ogen. Niet overal werden even laagdrempelig patienten opgenomen in het ziekenhuis en de IC. Bovendien is in Nederland de intensive care alleen bedoeld voor extreem zieke patiënten, en ligt vrijwel iedere coronapatiënt op de IC aan de beademing. In veel andere Europese landen is de IC een breder begrip en valt ook wat wij 'medium care' noemen eronder.

Bovendien: een land dat op de ene dag nog maar weinig opnames had, kon een dag later ineens in een andere situatie zitten, door dat grote aantal buiten het zicht opgetreden besmettingen.

Vandaar dat je bij de vergelijking van de snelheid waarmee overheden ingrepen in het voorjaar van 2020 het beste hiervan uit kunt gaan: overal in Noordwest-Europa was het virus zich buiten het zicht van de autoriteiten aan het verspreiden, overal zouden plots ernstig zieken gaan opduiken en nog meer volgen. En overal zou iedere dag langer wachten tot een verdere exponentiële groei van de epidemie en navenante groei van het aantal (ernstig) zieken en doden leiden.

Nieuwsuur maakte een overzicht van welke regering wanneer in maart welke maatregelen nam om de verspreiding van het virus tegen te gaan. Soms gingen deze maatregelen meteen in, soms een dag of enkele dagen later. Maar meestal had de aankondiging alleen al een groot effect.

Dit overzicht laat goed zien dat bepaalde maatregelen zoals het thuiswerkadvies en het verbieden van grote evenementen in bijna alle landen ongeveer tegelijk werden genomen, maar dat er bij andere zoals het sluiten van cafés en winkels grote verschillen optraden:

* verzoek te sluiten op 11 maart, officiële sluiting afgekondigd op 17 maart

** Veel maatregelen al eerder op regionaal niveau

(daadwerkelijke ingang maatregel) - in deze tabel alleen voor schoolsluiting weergegeven.

Na de eerste golf gingen de meeste landen meer testen, waardoor het aantal positieve tests een beter beeld gaf van de virusverspreiding. En er waren natuurlijk de ziekenhuisopnames, die geleidelijker opliepen dan tijdens de eerste golf. Om een beeld te krijgen van welke regering wanneer ingreep, brachten we daarom zowel de maatregelen als de besmettingen en IC-opnames in kaart.

Hierbij namen we uiteraard niet alleen de besmettingen en IC-bezetting op elk van die ingrijpmomenten, maar ook de gehele trend door de maanden heen.

Een kleine greep uit de dataset:

Cijfers: ECDC/Helsedirektoratet Noorwegen
* beschikbaar tot 14 dec 2020