Amnesty ziet mensenrechtenschending bij toeslagenaffaire en vreest voor herhaling
De Belastingdienst heeft in de kinderopvangtoeslagaffaire mensenrechten geschonden en de kans bestaat dat een dergelijke misstand opnieuw zal voorkomen. De algoritmes die de dienst gebruikte om foute aanvragen te controleren leidden tot etnisch profileren, een vorm van discriminatie, schrijft Amnesty International in een analyse die is toegespitst op de mensenrechtenkant van het verhaal.
De maatregelen die Nederland tot nu toe heeft genomen schieten tekort, vindt Amnesty. "Zo zijn ambtenaren niet verplicht om de mensenrechtenrisico's vooraf in kaart te brengen, is het toezicht op algoritmes ondermaats, en mogen overheidsinstellingen het gebruik en de werking van algoritmes geheimhouden." Amnesty pleit voor strengere regels op dit gebied.
De onderzoekers wijzen erop dat systemen als deze steeds meer worden gebruikt zonder dat de mensenrechten afdoende worden beschermd, stelt Amnesty, waarbij Nederland vooroploopt.
Extra hard geraakt
De Belastingdienst gebruikte een risicomodel voor aanvragers van kinderopvangtoeslag: mensen zonder Nederlandse nationaliteit hadden daarin een grotere kans om ten onrechte als fraudeur te worden bestempeld.
"De aanname dat bepaalde bevolkingsgroepen eerder geneigd zijn om fraude te plegen wijst op bestaande vooroordelen en ongelijke behandeling door de Belastingdienst", schrijft Amnesty.
De mensenrechtenorganisatie onderzocht specifiek de misstanden bij slachtoffers zonder de Nederlandse nationaliteit. De aanvragers met een dubbele nationaliteit werden door de Belastingdienst op een andere manier geselecteerd, en maakten geen onderdeel uit van dit onderzoek, zegt een woordvoerder van Amnesty.
Daarnaast was sprake van discriminatie op basis van sociale klasse; de werkwijze bij de fraudebestrijding heeft mensen uit lagere sociale klassen extra hard geraakt.
NOS op 3 legt in deze video uit wat de toeslagenaffaire inhoudt:
Een woordvoerder van demissionair staatssecretaris Van Huffelen, die verantwoordelijk is voor de afhandeling van de toeslagenaffaire, zegt in een reactie dat het bekritiseerde systeem sinds vorig jaar niet meer in gebruik is. De werkwijze die daarvoor in de plaats is gekomen is "met alle noodzakelijke waarborgen omkleed" als het gaat om het naleven van de privacywetgeving en het garanderen van gelijke behandeling.
Hij wijst op andere maatregelen die al zijn genomen, zoals de instelling van een inspectie die gaat toezien op de Belastingdienst, de afdeling Toeslagen en de douane, en de benoeming van een nationaal coördinator discriminatie en racisme.
Discriminerend
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) stelde vorig jaar al dat de afdeling Toeslagen in strijd met de wet handelde en jarenlang de dubbele nationaliteit van aanvragers van kinderopvangtoeslag registreerde, wat als discriminerend geldt.
De AP noemde dat "onbehoorlijk en een zware overtreding van de privacywet". "Het systeem was op een discriminerende manier ingericht en werd ook als zodanig gebruikt", zei AP-voorzitter Wolfsen toen.
