Regeringsleiders spreken over Polen, voorlopig nog geen sancties

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

Er vielen harde woorden in het Europees Parlement nadat de Poolse premier Morawiecki afgelopen dinsdag de parlementariërs had toegesproken naar aanleiding van de ruzie over Poolse wetten versus Europese wetgeving. Tijdens de EU-top vandaag in Brussel nemen de regeringsleiders gas terug.

De gemoederen liepen de afgelopen weken hoog op toen het Poolse Constitutionele Hof oordeelde dat de nationale wetten zwaarder wegen dan die van de EU. Premier Rutte liet al snel weten dat Polen vanwege deze uitspraak wat hem betreft geen aanspraak kan maken op 36 miljard euro uit het coronasteunfonds. Hij zou dat ook op deze top inbrengen.

De Poolse premier Morawiecki herhaalde deze week in Brussel nog eens niet van plan te zijn de uitspraak van de Poolse rechter naast zich neer te leggen. Maar de meeste landen willen geen hoogoplopende ruzie met Polen. Sommige regeringsleiders, zoals de Duitse bondskanselier Angela Merkel, hopen dat ze in gesprek met Morawiecki tot een oplossing kunnen komen.

Maat is vol

Voor landen als Nederland en Luxemburg is de maat echter vol. Zij willen dat er actie genomen wordt tegen Polen en kijken naar de Commissie voor strafmaatregelen tegen Polen.

Demissionair premier Rutte zei na de eerste dag van de top dat er ook vandaag harde woorden hadden geklonken. "De sfeer was sereen, maar de woorden waren stevig. De Poolse regering is aangesproken op wat zij doen." Hij zei te hopen dat de groepsdruk ertoe leidt dat de Polen zijn positie "heroverweegt".

Er zijn ook maatregelen die de regeringsleiders zelf kunnen nemen. De zwaarste is de zogenaamde artikel-7-procedure.

Voor deze maatregel lijkt er voorlopig nog niet voldoende steun in de Europese Raad. En dus zullen sancties vooral van de Commissie moeten komen. Zo kan het dagelijks bestuur van de Europese Unie besluiten om het bedrag van 36 miljard euro uit het coronasteunfonds, dat voor Polen is bestemd, voorlopig niet uit te keren.

Afwachtende houding

Daarnaast kan de Commissie sinds dit jaar landen ook korten op subsidies, als ze hun rechtsstaat niet op orde hebben. Toch is Commissievoorzitter Von der Leyen huiverig om deze maatregel te vroeg in te zetten. Op dit moment buigt het Europese Hof van Justitie zich nog over de vraag of de Commissie deze straf überhaupt mag opleggen.

Voor het Europees Parlement gaat het allemaal te langzaam. Het maakte deze week bekend de Commissie via de rechter te zullen dwingen om de subsidies voor Polen te stoppen. De geldkraan mag weer open als het land het Europese recht weer boven het nationale recht plaatst, vindt een meerderheid van de parlementariërs. Toch zal het waarschijnlijk nog een paar weken duren voor de Commissie haar spierballen zal laten zien. Von der Leyen zegt nog altijd het vonnis van de Poolse rechter te bestuderen.