Sobere opvang voor asielzoekers uit veilige landen op losse schroeven

• Reinalda Start en Martijn Klungel

  redacteur Binnenland en verslaggever RTV Noord

De speciale sobere opvang voor asielzoekers uit veilige landen gaat mogelijk verdwijnen. De twee gemeenten waar zij nu worden opgevangen willen hun locaties aan het einde van het jaar sluiten en het Centraal Orgaan opvang asielzoekers heeft nog geen nieuwe locatie gevonden.

De extra sobere opvang is er om asielzoekers uit veilige landen te ontmoedigen hier te blijven. De afgelopen twaalf maanden vroegen bijvoorbeeld zo'n 900 Marokkanen asiel in Nederland. Ze maken nauwelijks kans op een verblijfsstatus en vertonen meer crimineel gedrag dan andere asielzoekers.

Na veel moeite wist het COA vorig jaar twee gemeenten over te halen om maximaal 210 'veiligelanders' op te vangen: Budel en Ter Apel. Zij wilden een klein deel van het totale aantal mensen opvangen. De rest werd verdeeld over alle azc's. Nu de experimenten eind dit jaar tot een einde komen, willen Budel en Ter Apel ervan af. De beurt is nu aan andere gemeenten, vinden ze.

Niet ontevreden

Het COA probeert al sinds december 2019 tevergeefs een andere gemeente te vinden die deze asielzoekers met weinig kans op een verblijfsstatus, apart wil opvangen, blijkt uit documenten die RTV Noord en de NOS hebben opgevraagd met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.

Ter Apel en Budel zijn de plekken die nu al de meeste asielzoekers opvangen. In Ter Apel, een dorp van 8000 inwoners, verblijven 2000 asielzoekers. Daar zit ook het aanmeldcentrum, het eerste loket waar een asielzoeker die in Nederland aankomt, zich moet melden. Inwoners en winkeliers klagen er al jaren over overlast en winkeldiefstallen. In Budel wonen ook zo'n 8000 mensen. Daar worden 1500 asielzoekers opgevangen. Ook daar zijn er veel klachten.

Herma Hemmen, CDA-raadslid in Ter Apel, woont vlak bij het opvangcentrum. Volgens haar is goed te merken dat er weer meer asielzoekers naar Nederland komen. "Je ziet ook het aantal overlastgevers uit veilige landen weer toenemen." Ze wil dat de sobere opvang voor deze mensen eindigt.

Toch is Hemmen niet ontevreden over de pilot. "We zijn op zich best tevreden over de aanpak. Er wordt snel ingegrepen, mensen moeten binnen blijven. Er is meer controle, ook op alcoholgebruik", vertelt ze. "Maar we vinden dat het tijd wordt dat andere gemeenten ook hun verantwoordelijkheid nemen."

Ook uit Budel komt klare taal: "De pilot stopt na 31 december dit jaar. De koek moet beter worden verdeeld", laat die gemeente weten.

Gemeenten stellen voorwaarden

De vrees bij gemeenten om overlastgevende asielzoekers te moeten opvangen heeft grote gevolgen. Het is een van de belangrijkste redenen waarom er geen nieuwe asielzoekerscentra bij komen.

Gemeenten die wel bereid zijn noodopvang te bieden of een azc toch langer open te houden, stellen daar allerlei voorwaarden aan. De een wil alleen Afghaanse evacués opvangen, de ander alleen nareizende gezinnen van mensen die al asiel hebben. Weer andere willen alleen statushouders opvangen; zij hebben al een tijdelijke verblijfsvergunning. En voor bijna alle gemeenten geldt dat ze alleen meewerken als de opvang maar voor een paar honderd mensen is.

Het tekort aan nieuwe opvangcentra wordt steeds nijpender nu het aantal asielzoekers weer toeneemt, na de coronalockdowns. Op korte termijn dreigt weer crisisopvang in onder meer gymzalen, zoals tijdens de vluchtelingencrisis in 2015. De Afghaanse tolken die uit Kabul zijn geëvacueerd, worden nu al van de ene naar de andere locatie verplaatst om plek te maken voor nieuwe asielzoekers.

In september zou de eindevaluatie van de experimenten voor 'veiligelanders' in Budel en Ter Apel klaar zijn, maar het ministerie van Justitie en Veiligheid zegt nu dat de uitkomst daarvan geheim is.