'House of Kurz' kan einde betekenen van Oostenrijkse kanselier

Misbruikt overheidsgeld, beïnvloeding van de pers, belastende appgesprekken. Na politie-invallen bij ministeries, het ÖVP-partijkantoor en de kanselarij woensdag verbaast Oostenrijk zich over een ongekend politiek schandaal. De bliksemcarrière van de 35-jarige kanselier Sebastian Kurz lijkt het resultaat van omkoping, politiek gekonkel en machtsmisbruik.

Oostenrijkers spreken al van House of Kurz, de vergelijking met de machiavellistische Frank Underwood uit de Amerikaanse Netflix-serie House of Cards dringt zich immers op. Met gemasseerde peilingen zou Kurz eerst zijn eigen partijleider hebben gekapitteld, om vervolgens het kanselierschap te winnen. Het draaiboek daarvoor heette onomwonden Projekt Ballhausplatz, naar de ambtswoning van de Oostenrijkse regeringsleider.

"Kurz overleefde al heel wat crises en aantijgingen, maar nu wordt het wel heel lastig voor hem", denkt Duitsland-correspondent Wouter Zwart. "Hijzelf en de hele kliek om hem heen, die zichzelf De Familie noemt, wordt met naam en toenaam genoemd. Er lijkt een duidelijke campagne te zijn geweest om Kurz op het schild te hijsen."

Kurz spil

De Oostenrijkse aanklagers kwamen berichten over de populariteitscampagne toevallig tegen in appgesprekken op in beslag genomen telefoons. Het OM noemt tien personen, onder wie expliciet Kurz zelf en zijn allernaaste medewerkers. "Sebastian Kurz was de spil, alle misdrijven zijn primair in zijn belang geweest", aldus de aanklager.

Een politiek wonderkind was Kurz, Zukunftshoffnung van zijn conservatieve Volkspartei, die op rechts worstelde om een antwoord te vinden op de populistische FPÖ. Staatssecretaris op zijn 24ste, minister van Buitenlandse Zaken drie jaar later en ambities om in 2017 kanselier te worden.

"Hij had het imago van een jonge, knappe politicus, zoals we destijds ook Obama, Trudeau en Macron leerden kennen", zegt Zwart. "Zonder de publiciteitscampagne waar hij nu van wordt beticht had hij het misschien ook gered. Je kunt je afvragen: dat heeft zo'n jongen toch niet nodig?"

De Familie speelde frisierte peilingen door naar tabloid Österreich van mediamagnaat Wolfgang Fellner. "Opdracht tot enquête: met SK alles beter", luidde de samenvatting van het plan.

Het ging daarbij in eerste instantie om peilingen waarbij toenmalig partijleider Mitterlehner als kansloos werd afgeschilderd of Kurz juist als goudhaantje. "De ÖVP heeft het zwaar", luidde een analyse van Österreich bijvoorbeeld. "Het is wachten op een nieuwe chef, Sebastian Kurz." Met de slechte ÖVP-peiling was Kurz in zijn nopjes: "Bedankt voor Österreich", reageerde hij richting zijn naaste medewerker, Thomas Schmid.

Toen Kurz zijn voorganger aan de kant had geschoven, maakte de ÖVP juist weer een sprong in de peilingen. Ondertussen werden de enquêtes ook ingezet om de populariteit van zijn standpunten te onderstrepen of het gebrek aan vertrouwen in andere kandidaten. Volgens de aanklagers werd daarbij zeker één keer een van tevoren afgesproken uitkomst doorgegeven.

Schmid noemde de verhalen in de krant "een geniale investering". "En Fellner is een kapitalist. Wie betaalt, bepaalt. Heerlijk." De Familie sprak de uitgever er zelfs op aan als berichtgeving niet volgens afspraak verliep. "Wat een brutaliteit, hiermee bouw je geen vertrouwen op", beten ze hem toe toen een verhaal niet gepubliceerd werd. "We zijn echt woest, mega sauer."

Schmid drukte zijn handlangers ook op het hart dat er financiële toezeggingen aan Fellner moesten worden gedaan. In de appjes legde hij uit hoe dat via diens broer gespeeld moest worden: "Helmuth Fellner - voor de centen. Wolfgang Fellner - voor de inhoud."

Het ging daarbij volgens de Oostenrijkse aanklagers om advertentie-inkomsten die het ministerie van Financiën voor een reclamecampagne betaalde aan Österreich, iets wat de krant overigens met klem ontkent. Daarnaast zou er belastinggeld zijn gebruikt om schijnfacturen voor de gunstige peilingen te betalen. Aanklagers noemen een bedrag van bijna anderhalf miljoen euro.

Volgens de aanklagers had Kurz, samen met Schmid als hoge medewerker op het ministerie van Financiën, voor deze constructie gekozen omdat hij de peilingen voor zijn paleisrevolutie binnen de ÖVP moeilijk uit de partijkas kon financieren.

Politieke toekomst onzeker

Kurz ontkent de beschuldigingen ten stelligste en weigert ondanks de groeiende politieke druk op te stappen. "Ik zal me tegen deze valse beschuldigingen verdedigen met alle juridische en democratische middelen die ik heb." Ook zijn partij staat vierkant achter hem: al zijn ministers hebben beloofd uit de coalitie met de Groenen te stappen als Kurz moet vertrekken.

Wouter Zwart betwijfelt of dat voldoende zal zijn. "Kurz is vaker ergens van beschuldigd en nog nooit veroordeeld, maar het lijkt nu slechts een kwestie van tijd. Het OM en de politie doen geen inval in ministeries en panden van de premier en zijn partij als er niet heel duidelijke aanwijzingen zijn dat er iets is misgegaan."

Kurz' lot ligt nu in handen van zijn coalitiepartner. Met de gehele oppositie tegen hem verenigd is het de vraag hoeveel Groenen zich aanstaande dinsdag zullen aansluiten bij de aangekondigde motie van wantrouwen.

Zwart: "Het was vorig jaar al lastig om deze coalitie te bouwen, omdat de partijen natuurlijke tegenpolen zijn. Ze hebben elkaar toen gevonden in de afspraak dat de ÖVP een stevig immigratiebeleid mocht voeren en de Groenen een sterke klimaatagenda. Maar de Groenen maakten zich ook sterk voor anticorruptie en een transparante overheid. Dan kan je het haast niet meer verkopen om deze kanselier te blijven steunen."