Rutte krijgt extra beveiliging om dreiging. Waarom is de premier doelwit?

• Maartje Geels

  redacteur Online

Demissionair premier Mark Rutte heeft zware beveiliging gekregen omdat hij wordt bedreigd. Het gaat mogelijk om een geplande aanslag of ontvoering, maar veel details zijn nog onduidelijk. Dat schrijft De Telegraaf en bevestigen bronnen aan de NOS.

De dreiging zou komen uit de hoek van de cocaïnemaffia, al willen de autoriteiten hier niets over kwijt. Waarom is het de demissionair premier die nu wordt bedreigd, en wat is de betekenis van die dreiging?

Dreigingen aan het adres van politici zijn allereerst niet uitzonderlijk. De laatste jaren ziet de politie een toename in het aantal aanvragen voor bescherming van politici, journalisten en rechters. De Dienst Koninklijke en Diplomatieke Beveiliging (DKDB) - onderdeel van de politie - is verantwoordelijk voor de beveiliging van prominente personen. De dienst kampte zelfs lange tijd met onderbezetting omdat het aantal dreigingen toenam.

'Heel zorgelijk'

"Politici worden regelmatig bedreigd, en ook wel vaker uit criminele hoek. Politieke besluiten kunnen ook criminele organisaties aangaan, denk bijvoorbeeld aan het verbieden van bepaalde clubs", zegt beveiligingsexpert Rico Briedjal, die zelf ook bij de DKDB heeft gewerkt. "Je moet er rekening mee houden dat zulke besluiten kunnen leiden tot dreigingen. Vaak is dat op lokaal niveau, maar ook een premier kan bedreigd worden door criminelen."

Volgens Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, is de dreiging aan het adres van Rutte van een hele andere orde dan wat we meestal zien. Hij noemt de situatie rond de demissionair premier desgevraagd "heel zorgelijk", ook al kan hij niet in details treden. "We hebben een beeld, maar we zijn nog in het proces van uitzoeken wie dit precies waren."

De Telegraaf meldde dat er zogenoemde 'spotters' in de buurt van de demissionair premier gezien zijn. Het gaat volgens de krant om "verdachte personen gelieerd aan de Mocro-maffia". Spotters functioneren in het criminele circuit als verkenners; ze brengen bijvoorbeeld de vaste routes en afspraken van een doelwit in kaart.

Die kennis wordt vervolgens doorgeven aan uitvoerders, bijvoorbeeld van een aanslag. Dat mogelijke voorverkenningen in verband worden gebracht met de premier, is volgens experts zorgelijk. Spotters werden eerder gezien vóór de aanslagen op advocaat Derk Wiersum en vermoedelijk ook misdaadjournalist Peter R. de Vries.

'Als je een premier raakt, raak je iedereen'

Over de situatie rond Rutte is nog veel onduidelijk. Diensten als de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid willen vanwege de gevoeligheid van de kwestie geen mededelingen doen. Waarom Rutte doelwit is, is daarom moeilijk te achterhalen.

Volgens Struijs wijzen de signalen in de richting van de georganiseerde misdaad en specifiek de cocaïnemaffia. In die hoek heeft men belang bij zulke dreigingen, zegt Struijs. "De georganiseerde misdaad wil de rechtsstaat verstoren. De rechtsstaat kan hen namelijk oppakken of hun geld afnemen".

Daarnaast hebben ze nog een ander belang. "Ze willen laten zien dat zij op het domein van drugs de baas zijn, niet de autoriteiten." Struijs noemt dat "een vilein signaal" aan de democratie. "Het is heel zorgelijk en dat is het al een tijdje."

Dat beaamt Briedjal. "Als je een premier weet te raken, raak je in feite iedereen. Hij bekleedt toch de hoogste functie die er is. Dus bijvoorbeeld ook rechters of burgemeesters zullen dan nog eens goed nadenken over hun veiligheid."

'Kom niet aan onze business'

Volgens terrorismedeskundige Jelle van Buuren kun je niet spreken van terreurdreiging, omdat de dreiging geen politiek of religieus motief lijkt te hebben. Er is eerder sprake van een economisch motief, denkt hij. "Deze dreiging geeft aan de politiek de boodschap af: kom niet aan onze business, laat ons met rust. Anders weten we je te vinden."

Dat is wel een zeer ernstige boodschap, zegt Van Buuren. "Het is veel meer dan gewone criminaliteit. Als je bijvoorbeeld cocaïne dealt, wordt daarmee niet de democratische rechtsorde aangetast. En dat gebeurt hier wel", legt Van Buuren uit. "Dit soort dreigingen zijn een probleem van de nationale veiligheid."

Premier Rutte wil geen aandacht besteden aan het nieuws, zo bleek vanochtend voor het begin van een formatie-overleg: