Vier veel gestelde vragen over de wooncrisis - en de antwoorden van deskundigen

Jonge woningzoekers konden vandaag in een liveshow van NOS op 3 hun vragen over de wooncrisis stellen aan deskundige gasten. We zetten een aantal veel gestelde vragen nog even op een rij.

Waarom duren oplossingen voor de wooncrisis zo lang?

Bouwen, bouwen, bouwen klinkt goed, maar bouwprojecten duren gewoon lang. Voor starters vaak te lang. Jan Fokkema van NEPROM (belangenorganisatie voor projectontwikkelaars) zegt dat veel projecten tijdens de crisis stil kwamen te liggen en die zijn dus pas later weer opgepakt, waardoor veel bouwprojecten zijn vertraagd. Ook de strengere eisen rondom klimaat spelen een rol in langere bouwprocessen.

Dat het lang duurt om de problemen met de bouw aan te pakken, komt volgens wethouder Songul Mutluer van Zaanstad ook doordat er veel belangen zijn die bij het gebruik van de grond spelen, wat het proces vertraagt. "Er zijn zoveel regels en zoveel wetten om rekening mee te houden bij het bouwen. Van protest tot parkeerdruk tot flora- en faunawet. Die belangenafweging kost veel tijd."

Marieke Blom, hoofdeconoom van de ING, wijst er ook op dat het grootste deel van de mensen - en het grootste deel van de stemmers - geen last heeft van de woningnood. Voor mensen met een huis, of mensen met meer geld, zijn er mogelijkheden en soms zelfs voordelen. Dat maakt het aanpakken van de markt met maatregelen die wel een grotere groep raken - denk aan de hypotheekrenteaftrek - politiek lastig.

"In de woningmarkt zijn insiders en outsiders. Jullie (red: jonge woningzoekers) zijn de outsiders, de insiders (red: met een huis) worden met veel regels geholpen. Bouwprocedures zijn bijvoorbeeld streng, omdat tegenstanders veel rechten hebben. Oplossing kan zijn meer geld erbij en met hoge bedragen meer woningbouw mogelijk maken. Andere oplossingen doen pijn bij de insiders, zoals de hypotheekrenteaftrek. Omdat het politiek lastig is om die pijn te nemen, staan jonge woningzoekers buiten spel."

Kun jij een huis op waarde schatten? Doe hier de test:

Waarom worden er niet meer goedkopere woningen gebouwd voor starters?

Er moeten sowieso zo snel mogelijk woningen bijkomen, zeggen alle gasten, en dat gebeurt ook. Maar daarvoor moet veel gebeuren - en het liefst tegelijkertijd. "Denk aan het versnellen van procedures, meer grond kunnen gebruiken, meer financiële ruimte voor corporaties om te investeren in bouw", zegt Martin van Rijn van Aedes, de koepel voor woningbouwcorporaties.

Alle deskundigen in de studio onderschrijven ook eensgezind dat bouwen sowieso duurder is geworden, wat niet helpt in goedkopere prijzen. Door hogere bouwkosten, grondprijzen en strengere klimaateisen.

Een gemeente moet bij nieuwbouw zelf ook strenge eisen stellen rondom sociale woningbouw, zegt wethouder Songul, zodat er ook echt voor een kleinere portemonnee wordt gebouwd. Voor het goedkoper maken van bestaande bouw is de landelijke overheid nodig, zegt ze, met bijvoorbeeld betere regels voor het gebruiken van ruimte door meerdere mensen.

Fokkema denkt dat gemeenten soms ook wat meer daadkracht moeten tonen bij bouwprojecten. Bijvoorbeeld als er weerstand in een buurt is tegen bouwplannen. "Dan moet een politicus zeggen: zo moet het. Maar vaak worden ze bang en komen dan met weer een nieuw onderzoek."

Waarom worden de hoge prijzen voor huren of kopen niet aangepakt?

Als het gaat om de hoge huren, is de markt volgens Songul uit balans, mede door beleggers die panden konden opkopen en duur verhuren. "Er is te veel aan de markt overgelaten", zegt ze, en daarom is meer regelgeving nodig. Fokkema wijst erop dat het probleem in de basis een woningtekort is, waardoor er ook hoge prijzen kunnen worden gevraagd.

In de koopmarkt ligt ingrijpen lastig, zegt Blom. Het is een vrije markt, maar ook een met belastingvoordelen voor huizenbezitters. "Zittende kopers hebben veel voordelen, zoals hypotheekrente, en waarde die meegaat naar de volgende woning. Starters kunnen lenen, zei men. Het effect is dat de prijzen doorstijgen."

"Subsidie kan woekerwinst worden. Gevaar is dat de hele markt duurder kan worden. Als we iets willen doen om in te grijpen, dan moeten we misschien nadenken over de voordelen voor doorstromers. Maar dat ligt politiek gevoelig."

Hoeveel invloed heeft migratie op de woningmarkt?

De bevolking groeide onverwacht, met name door migratie. Kijkers wilden weten welke invloed dat heeft op de woningmarkt. Volgens Marieke Blom best wat. "Als je kijkt naar het coronajaar, waren er minder arbeidsmigranten en expats. Daardoor kromp het tekort aan woningen van 350.00 naar 285.000 woningen. Het is dus een belangrijke factor in het woningtekort. Maar arbeidsmigranten zijn voor de grote bedrijven heel goed en we willen ook goedkoop onze woningen kunnen verbouwen. Er zijn dus heel wat belangen mee gemoeid."

De hele show terugkijken? Dat kan hier.