Marechaussee mag etniciteit blijven gebruiken als reden voor controle
De marechaussee mag reizigers aan de grens blijven selecteren voor controle op basis van hun etniciteit. De rechter in Den Haag heeft geoordeeld dat er geen sprake is van discriminatie.
Het gaat om de MTV-controles (Mobiel Toezicht Veiligheid), die worden ingezet bij de controle van vliegtuigpassagiers, treinreizigers en weggebruikers uit landen van binnen de Europese Unie. Binnen de EU mogen geen grenscontroles worden uitgevoerd, maar zijn controles om illegaal verblijf in Nederland tegen te gaan, wel toegestaan.
De rechter erkent dat er geen eenduidige definitie is van etniciteit, maar zei in haar uitspraak dat het neerkomt op "onveranderlijke uiterlijke kenmerken, in het bijzonder huidskleur of ras". Die kenmerken kunnen aanleiding geven om iemand te controleren.
Zolang dat niet de enige reden is voor controle, maar er ook andere zogenoemde risico-indicatoren zijn, is het gebruik ervan toegestaan, oordeelt de rechter. "Het enkele gegeven dát etniciteit een rol speelt in het kader van het MTV is niet per definitie discriminerend en kan dus geen grond opleveren voor een algemeen verbod."
"Het kunnen vaststellen van de nationaliteit is voor de doeltreffendheid van het MTV van zwaarwegend belang, omdat die bepalend kan zijn voor iemands verblijfsstatus", stelt de rechter. "Etnische uiterlijke kenmerken hoeven niet, maar kunnen wel een objectieve aanwijzing zijn voor iemands herkomst of nationaliteit."
Uit de rij gepikt
De zaak was aangespannen door Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties. Ook twee burgers deden mee, onder wie gemeenteraadslid in Eindhoven Mpanzu Bamenga.
Hij werd in 2018 op Eindhoven Airport uit de rij gepikt en vertelde daar eerder over:
Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Broekers-Knol schreef vorig jaar aan de Tweede Kamer dat de marechaussee werkt met risicoprofielen die zijn gebaseerd op informatie van bijvoorbeeld inlichtingendiensten, maar ook op risico-indicatoren.
Risico-indicatoren zijn bijvoorbeeld de samenstelling van een gezelschap en etniciteit. Ook wordt gekeken naar gedrag en reisroutes. Wijken zulke factoren af van het normale beeld, dan volgt een controle. Volgens het ministerie is dat nodig om criminaliteit aan de grens in een zo vroeg mogelijk stadium tegen te houden.
Het uiterlijk voorkomen - ook huidskleur dus - wordt alleen als risico-indicator gezien in combinatie met andere factoren, stelde Broekers-Knol. Het meewegen van etniciteit door de marechaussee is wat haar betreft geoorloofd en proportioneel.
Jelle Klaas, advocaat namens de coalitie die de zaak had aangespannen, noemt de uitspraak "zuur". "Dit is een gemiste kans voor Nederland. Wij denken dat de deur voor discriminatie en racisme hiermee wagenwijd blijft openstaan." De klagers gaan in hoger beroep.
