De eerste vier doden zijn gevallen aan de grens tussen Polen en Wit-Rusland, ze zijn waarschijnlijk omgekomen door de kou. Dat heeft de Poolse grenswacht bekendgemaakt. Het gaat om mensen uit Irak en mogelijk Jemen. Honderden migranten zwerven op dit moment in de bossen van het grensgebied. Uit angst voor 'pushbacks' houden mensen zich er schuil.
Artsen en actievoerders maken zich grote zorgen. Vanwege de noodtoestand kan niemand controleren wat er bij de grens gebeurt.
De Wit-Russische regering stuurt sinds juli duizenden migranten naar de grenzen van de EU om op die manier Europese landen te destabiliseren. Polen heeft nu een noodtoestand afgekondigd; het gebied van zo'n vier kilometer breed langs de ruim vierhonderd kilometer lange grens met Wit-Rusland, is plotseling verboden terrein voor iedereen die er niet woont.
Sommige mensen proberen toch te helpen. Eén van die mensen is arts Paulina Bownik. "De noodtoestand is 3 september ingevoerd, sindsdien hebben we geen idee wat er met die mensen gebeurt", zegt ze tegen Nieuwsuur. "De mensen zijn er misschien niet goed aan toe, want dit zijn geen humane omstandigheden. Het is er echt koud. Het is een drassig terrein."
Ook andere mensen proberen de migranten te helpen. Zoals deze activisten, die 's nachts het bos intrekken op zoek naar mensen:
De Poolse grensbewaking maakt er geen geheim van dat ze mensen terugstuurt over grens, zonder dat ze asiel kunnen aanvragen. Integendeel: een woordvoerder vertelt Nieuwsuur precies om hoeveel mensen het gaat.
"Alleen al in september hebben we ruim 3500 pogingen geregistreerd om de grens illegaal te overschrijden", zegt woordvoerder Katarzyna Zdanowicz. "In totaal hebben we in september ruim 120 illegale migranten aangehouden die de Pools-Wit-Russische grens overstaken." Die mensen hebben wel recht op een asielaanvraag. In alle andere gevallen, ruim 3300 keer zijn mensen dus wel terug de grens over gestuurd.
Pushbacks zijn in strijd met de Europese asielregels, maar de Poolse regering kan dankzij een nieuwe speciale verordening migranten makkelijker terugsturen. De woordvoerder van de grenswacht is er transparant over. "Ze worden geïnformeerd dat ze illegaal in ons land verblijven en teruggebracht naar de grenslijn, ofwel terug naar Wit-Rusland."
Schenden van mensenrechten
Wat er precies gebeurt in het gebied, is door de noodtoestand moeilijk te controleren. Media mogen er niet meer komen. Wat we wel zien, komt vooral van de Wit-Russen: het regime toont vrijwel dagelijks beelden van de slechte omstandigheden van de migranten, om te tonen hoe Polen én de Europese Unie mensenrechten schenden.
Bownik en de activisten proberen hulp te bieden, maar de meeste Polen waarderen het harde grensbeleid: 54 procent keurt de noodtoestand goed. Regeringspartij PiS, verantwoordelijk voor de noodtoestand, is zelfs gestegen in de peilingen.
"Dit zijn economische migranten", zegt een oudere man tegen Nieuwsuur. "Ze vluchten niet voor oorlog, maar ze willen geld verdienen." Een vrouw zegt dat het beter is als de migranten niet komen. "Met zoveel, en we niet weten wie ze echt zijn."
De woordvoerder van de Poolse grenswacht wil benadrukken dat niet iedereen wordt teruggestuurd. Ze wijst naar een speciaal detentiecentrum, waar vooral voor gezinnen zitten die asiel mogen aanvragen.
Voor het schenden van mensenrechten hoeft volgens woordvoerder Zdanowicz niet te worden gevreesd. "De functionarissen zijn geschoold en hebben ethische principes waar ze zich altijd aan houden."
Volgens de Poolse autoriteiten bevinden zich in Wit-Rusland nog zo'n 10.000 migranten die naar de Europese Unie gesmokkeld willen worden. Aangezien de temperaturen de komende weken verder dalen, is de kans groot dat er meer doden gaan vallen. Als reactie heeft de Poolse regering aangekondigd dat er 500 extra militairen naar de grens worden gestuurd.
Eerder maakte Nieuwsuur deze video:
