Besmettingen niet meer leidend: dit is de nieuwe corona-aanpak van het najaar

• Carmen Dorlo

  redacteur Online

Het aantal besmettingen is vanaf 25 september niet meer leidend voor de coronamaatregelen. Doordat een groot deel van de mensen in Nederland is gevaccineerd, kan er anders worden omgegaan met het coronavirus, schrijft demissionair minister De Jonge in de meest recente Kamerbrief. "Er zijn steeds minder maatregelen nodig. Tegelijkertijd staat de zorgketen nog onder druk." Dat betekent dat er een andere aanpak komt voor het najaar: de indicatoren voor de coronamaatregelen worden ziekenhuis- en ic-opnames, in plaats van het aantal besmettingen.

Bij die aanpak staan twee dingen centraal: zo veel mogelijk mensen verdeeld over de samenleving vaccineren, en besmetting van mensen die niet immuun zijn voldoende spreiden zodat de druk op de zorg niet te hoog wordt.

Vanaf het najaar zijn er drie scenario's: een 'endemische situatie' (virus beheersbaar, geen/weinig druk op zorg), 'oplevingen' en 'doorbraak immuniteit' (opgebouwde immuniteit biedt niet meer genoeg bescherming). Voor het scenario 'oplevingen', dat volgens de overheid het meest waarschijnlijk is, zijn drie niveaus (waakzaam, zorgelijk of ernstig) bedacht. Deze zijn leidend voor de maatregelen.

In welk niveau we zitten, heeft te maken met het zevendaags gemiddelde van de ic-opnames en ziekenhuisopnames. In combinatie met een aantal andere factoren, denk daarbij aan bijvoorbeeld het aantal gevaccineerde personen en beschikbare ruimte op de ic.

Hieronder is te zien dat bij bijvoorbeeld 40 tot 100 ziekenhuisopnames we in niveau zorgelijk zitten:

Om de waarden van de ziekenhuisopnames vast te stellen is gekeken naar wat de zorg aankan, zo zijn in een piekperiode maximaal 1350 ic-bedden in Nederland beschikbaar.

Aan bovenstaande niveaus worden maatregelen gekoppeld. Bij het niveau 'waakzaam' zijn dat bronmaatregelen zoals thuisblijven en testen, basismaatregelen zoals handen wassen en geen handen schudden en reismaatregelen zoals een quarantaineplicht. Ook kunnen regionale maatregelen worden toegepast, eventueel met een coronatoegangsbewijs.

Bij het niveau 'zorgelijk' kunnen deze maatregelen worden aangevuld met de inzet van het coronatoegangsbewijs, in sectoren zoals horeca of sport.

En in de situatie 'ernstig' zijn er maatregelen zoals eerder: denk aan maximale groepsgrootte, sluitingstijden, anderhalvemetermaatregel en het thuiswerkadvies. Ook kunnen de coronatoegangsbewijzen dan worden ingezet in het onderwijs.

Momenteel zitten we in niveau 'zorgelijk'.

"Het is logisch dat in deze fase van de pandemie opnieuw wordt gekeken naar wanneer de overheid in actie moet komen", zegt epidemioloog Alma Tostmann. "Alleen is het wel de vraag wánneer er precies wordt ingegrepen met maatregelen. Als dit pas gebeurt als de ziekenhuisopnames al hoog zijn, is het te laat. Je moet dan weken wachten op verlichting van de zorg."

Niet alleen de focus van de aanpak is veranderd, ook wanneer het niveau ernstig wordt bereikt, is anders. "Eerder was het niveau ernstig al bereikt bij 40 ziekenhuisopnames, nu is dat bij niveau zorgelijk. De aanpak is milder", zegt Tostmann.

Flexibiliteit

Dat bevestigt het ministerie van Volksgezondheid. "De situatie is ook anders dan vorig jaar", zegt een woordvoerder. Daardoor is er meer flexibiliteit gecreëerd in de nieuwe aanpak. Zo worden er andere indicatoren meegenomen in de besluitvorming voor vervolgstappen, maar kunnen binnen een risiconiveau ook de meest passende maatregelen worden gekozen.

Met de nieuwe aanpak is de kans groot dat we veel in niveau 'waakzaam' zullen zitten, als je kijkt naar de cijfers, zegt Tostmann. "Omdat de indicatoren versoepeld zijn, komen we ook later terecht in hogere niveaus en zullen er waarschijnlijk pas later maatregelen worden genomen."

Of we te maken krijgen met oplevingen van het virus hangt van een aantal factoren af, staat in de Kamerbrief. De werking van de vaccins, hoe hoog en homogeen de vaccinatiegraad is, gedrag, of reizigers het virus meenemen naar Nederland, het seizoenseffect, de afname van antistoffen en mutaties van het virus spelen daar een rol in.

Basismaatregelen

De overheid gaat ervan uit dat van de 1,8 miljoen mensen die niet immuun zijn voor het virus er 16.000 tot 22.000 mensen terechtkomen in het ziekenhuis en 2200 tot 3400 op de ic. In welk tijdsbestek dat gaat gebeuren, is niet te voorspellen. "Als deze groep in relatief korte tijd in het ziekenhuis komt leidt dit tot grote belasting van de zorg, daarom is het van belang dat we het virus indammen", zegt VWS. "En is de winst die we uit de basismaatregelen halen nog heel belangrijk", zegt Tostmann.

"We zijn nu nog gebaat bij een relatief lage verspreiding. En testen bij klachten bijvoorbeeld levert iets op", zegt Tostmann. "Al moet je als overheid wel op een gegeven moment uit gaan leggen waarom je nog zo inzet op testen als besmettingen niet meer leidend zijn. Maar goed, dan komen we weer terecht bij het hoofdstuk 'heldere communicatie'. Dat is weer een ander verhaal."