De afgelopen dagen zijn honderden mensen uit het Afghaanse Kabul geëvacueerd. Ook maandag landden weer twee evacuatievliegtuigen op Schiphol. Inmiddels zijn er ruim 500 mensen aangekomen in Nederland. Wat staat hun nu te wachten?
"Normaal meldt een asielzoeker zich altijd in Ter Apel en dan begint de asielprocedure, maar dat is nu niet zo", zegt een woordvoerder van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND).
Niet alle details van het traject zijn duidelijk. Het demissionaire kabinet heeft toegezegd dat er een speciale procedure komt voor de groep Afghanen die nu per vliegtuig naar Nederland komt, maar de uitwerking daarvan is nog niet voltooid. Toch is al wel helder wat deze Afghaanse evacués op de korte termijn kunnen verwachten.
Op deze videobeelden is te zien hoe Afghanen de chaos op het vliegveld in Kabul achter zich laten en wegvliegen:
Het begint met de landing op Schiphol. Op de Amsterdamse luchthaven wordt onderscheid gemaakt tussen drie groepen: de mensen met een Nederlands paspoort, Afghanen die asiel willen aanvragen en mensen met een andere nationaliteit die Kabul zijn ontvlucht. Op de militaire evacuatievluchten vliegen namelijk ook staatsburgers uit buurlanden mee.
Wie gaat waarheen?
De mensen met een Afghaanse nationaliteit worden overgebracht naar een van de drie noodopvanglocaties van het COA, het Centraal Orgaan opvang asielzoekers. Alle passagiers met een niet-Afghaanse nationaliteit worden in principe overgebracht naar een andere opvanglocatie in de buurt van Schiphol, zegt de IND-woordvoerder. Maar in de praktijk blijkt dat niet altijd het geval.
"Het komt ook voor dat bij ons mensen met niet-Afghaanse nationaliteiten komen", terwijl dat niet de bedoeling is bij COA-opvanglocaties, bevestigt een woordvoerder. Zo was er maandag bijvoorbeeld iemand met een Nederlands paspoort die door familie werd opgehaald bij de COA-opvanglocatie in Zeist. Ook in een andere noodopvang voor vluchtelingen, in Zoutkamp, zou iemand zitten met een Nederlands paspoort, volgens RTV Noord.
De Willem Lodewijk van Nassaukazerne in Zoutkamp zit inmiddels aan de maximale capaciteit van 500 mensen. Daarom gaan alle nieuwe vluchtelingen naar de noodopvangplek bij de militaire kazerne in Harskamp, of naar het Walaardt Sacré Kamp in Zeist.
Op die laatstgenoemde locatie is volgens het COA plek voor een kleine 400 mensen. "Dat zal niet voldoende zijn", zegt een woordvoerder. "Elke dag komen honderden mensen aan op Schiphol."
Honderden nog op komst
Daarom wordt achter de schermen druk gezocht naar nieuwe plekken om de vluchtelingen tijdelijk onderdak te bieden. Er zijn naar schatting nog 700 mensen in Afghanistan, of al onderweg, die Nederland als eindbestemming hebben.
Eenmaal in de opvang moeten de asielzoekers zich registreren. Ook krijgen ze eten, drinken, een bed en medische, psychische en praktische hulp. De Afghanen krijgen op locatie ondersteuning van organisaties zoals het COA, VluchtelingenWerk, de GGD en het Rode Kruis.
IND-team naar noodopvang
Vervolgens moeten de migranten minimaal tien dagen in quarantaine. Zodra die periode voorbij is, kunnen de asielaanvragen beginnen. De IND is voor die screening verantwoordelijk.
Bij uitzondering stuurt de dienst ditmaal een team om op locatie de aanvragen te behandelen, in ieder geval op de kazerne in Zoutkamp. Een team van experts zal aan de hand van gesprekken en onderzoek bepalen wie asiel krijgt en wie niet. Welk beleid de IND daarbij zal hanteren, is nog niet duidelijk.
Bij ons zijn er 27.000 asielzoekers en daarvan zijn er 11.000 statushouders.
Onder druk van de Tweede Kamer beloofde het demissionaire kabinet het bestaande beleid te verruimen. Daardoor moeten behalve tolken bijvoorbeeld ook Afghaanse bewakers, koks en chauffeurs die voor de Nederlandse overheid hebben gewerkt, straks asiel kunnen krijgen.
"Voorheen moest je echt bewijzen dat de Taliban achter jou individueel aanzit. Straks hoef je alleen te bewijzen dat je voor de internationale gemeenschap hebt gewerkt, en dus als verrader wordt gezien en tot risicogroep behoort", zegt een woordvoerder van VluchtelingenWerk. Medewerkers en vrijwilligers van die organisatie helpen mensen bij het doorlopen van de asielprocedure.
Uitzetten voorlopig niet mogelijk
Hoelang het hele proces straks duurt, valt nu nog niet te zeggen. Maar als iemands aanvraag wordt afgewezen, zal hij of zij in ieder geval niet gelijk worden uitgezet. Vanwege de snel verslechterende veiligheidssituatie in Afghanistan stelde het kabinet halverwege augustus een uitzetstop in voor minimaal een half jaar.
Als iemand wel asiel krijgt toegekend, begint de zoektocht naar huisvesting. Een statushouder heeft recht op een sociale huurwoning, maar in de praktijk is dat volgens het COA lastig haalbaar. "Bij ons zijn er 27.000 asielzoekers en daarvan zijn er 11.000 statushouders. Die laatste groep hoort eigenlijk niet meer in een asielzoekerscentrum", zegt de woordvoerder.
Het zoeken van een woning gebeurt in samenwerking met gemeentes. Vanwege het woningtekort wordt het vinden van een huis steeds moeilijker. Het COA verwacht dat de huidige toestroom van Afghaanse vluchtelingen dit probleem alleen maar groter zal maken.
