Protesten door droogte en watertekort zuidwesten Iran, solidariteit in het hele land

Met temperaturen van tegen de 50 graden is het warm in de Iraanse provincie Khoezistan, heel warm. Het is er extreem droog en er is een groot tekort aan water. De bevolking is er klaar mee en demonstreert: ze willen water, en wel zo snel mogelijk. Maar achter de droogteprotesten schuilt meer onvrede.

Half juli begonnen de eerste protesten in de zuidwestelijke regio, die vervolgens ook in steden als Teheran, Isfahan en Mashhad werden georganiseerd. "Het is moeilijk te zeggen hoe groot die protesten zijn en of de dynamiek echt is overgeslagen naar andere steden. Maar ze laten zien dat er solidariteit is voor de mensen in Khoezistan", zegt Peyman Jafari, Iran-deskundige en historicus aan Princeton University.

Er komt weinig beeld- en fotomateriaal uit de regio. "Het is heel moeilijk om video's naar buiten te krijgen. Zelfs mensen in de hoofdstad Teheran weten daardoor niet wat de omvang van de protesten is", zegt Midden-Oosten-correspondent Daisy Mohr. "Ook zijn niet alle video's even makkelijk te verifiëren. Het is overigens niet de eerste keer in Iran dat dit soort vragen onbeantwoord blijven."

Bij de demonstraties van de afgelopen weken grijpen veiligheidstroepen hard in, onder meer met wapens en traangas. Om communicatie over de protesten te bemoeilijken, is het internet in Khoezistan geregeld afgesloten of is de snelheid ervan vertraagd.

Deze beelden zijn wel uit Iran naar buiten gekomen, geverifieerd en verspreid door persbureau Associated Press en Eurovision News. Ze laten de protesten in meerdere steden zien en soms ook de botsingen met de autoriteiten:

Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch zijn er zeker negen mensen omgekomen, onder wie iemand van 17. Ook zouden er tientallen mensen zijn gearresteerd, maar onduidelijk is hoeveel. Mogelijk ligt het dodental hoger, schrijft Human Rights Watch.

Amnesty International uitte eerder deze maand al z'n zorgen over de situatie en riep op te stoppen met geweld. Iraanse staatsmedia spreken van zeker vier doden, onder wie een politieagent.

Demonstreren is geen vanzelfsprekendheid in Iran, zegt Mohr. "Het is niet makkelijk om daar de straat op te gaan, je moet er het lef voor hebben. Protesten zijn vaak niet van tevoren georganiseerd, ze ontstaan op straat. Voor ons lijkt het misschien klein, maar dit is al moedig."

De hoogste geestelijke leider van Iran, ayatollah Khamenei, zei vorige week dat het de mensen niet kwalijk wordt genomen dat ze demonstreren. "Deze kwestie over het water is niet klein, zeker niet in de regio Khoezistan, met dat warme weer. De problemen moeten worden opgelost. Verschillende organisaties zijn daarmee bezig en moeten daar ook met alle inzet mee doorgaan", zei hij.

Oorzaken watertekort

Khoezistan kampt al jaren met droogte en watertekorten. "Het gaat vooral om grondwater dat de mensen nodig hebben voor landbouw en veeteelt", zegt Jafari.

Mohr is een paar jaar geleden zelf in de regio geweest: "Uit de kraan komt bruine smurrie. Er is amper water om het land te besproeien of het vee te verzorgen. Het is een moeilijke plek om te wonen."

De regio ligt in het zuidwesten van Iran en is essentieel voor de Iraanse economie: zo'n 60 procent van alle olie wordt daar gewonnen. "Maar de plaatselijke bevolking, een Arabische minderheid, zegt daar weinig van te merken. Mensen zijn sterk afhankelijk van landbouw en veeteelt en zeggen dus weinig te profiteren van het economisch belang van Khoezistan. En ze voelen zich al langer achtergesteld en gediscrimineerd", aldus Jafari.

Hoge temperaturen en weinig regen leiden tot droogte en watertekort. Maar er worden ook andere oorzaken genoemd: dammen en mismanagement. "De dammen zijn gebouwd om water te reserveren voor hoger gelegen gebieden. Maar daardoor stroomt er minder naar het zuiden, naar Khoezistan. Rivieren drogen daar uit", vertelt Jafari. "Ook zijn er in het midden van het land industrieën opgezet die veel water kosten." Daarnaast hebben in Khoezistan veel mensen die aan landbouw doen zelf waterputten aangelegd, waardoor het grondwaterpeil is gezakt.

Ook corona speelt mee

Hoewel de protesten in Khoezistan begonnen vanwege de droogte, heerst er meer onvrede in Iran. Zo krijgt het land het coronavirus maar niet onder controle en kampt het met een vijfde golf, is er een grote economische crisis en heerst er politieke ontevredenheid. "De protesten sloegen dan ook snel om met leuzen tegen het regime", vertelt Mohr.

Al die problemen krijgt de nieuwe president van Iran, Ebrahim Raisi, zeer binnenkort voor zijn kiezen. Op 5 augustus neemt hij officieel het stokje over van president Rohani. Raisi wordt beschouwd als ultraconservatief en is loyaal aan de geestelijken. "Hij is iemand die totaal niet van dit soort onrust of protesten houdt", aldus Mohr.

Zowel Jafari als Mohr zegt dat de nieuwe president de fouten nu afschuift op de oude regering. Jafari: "Maar de meeste problemen in Iran spelen al veel langer, ook voor Rohani. Het is nog maar de vraag hoe Raisi vanaf volgende week gaat zorgen voor rust in het land."