Na het opruimen van het puin in België volgen de kritische vragen

• Aida Brands

  redacteur Brussel

België werd zwaar getroffen door de extreme regenval van anderhalve week geleden. Nog nooit eerder werd het land zo erg geraakt door watersnood. In totaal hebben 37 mensen in België de watersnood niet overleefd en naar 5 mensen wordt nog altijd gezocht.

Nu het puin wordt opgeruimd en de schade wordt opgenomen, worden vragen gesteld: had het allemaal niet voorkomen kunnen worden of had op zijn minst het aantal doden en de ravage veel minder kunnen zijn?

Vooral het heuvelachtige gebied in de provincie Luik werd hard getroffen door de watersnood. In een korte tijd viel daar zoveel regen dat de lokale autoriteiten de dammen moesten openzetten om te voorkomen dat deze zouden bezwijken. Hierdoor steeg het water in de lagergelegen dorpen en steden in korte tijd heel snel. Het water sleurde alles mee wat op het pad lag. Huizen en bruggen werden weggevaagd.

Zoals deze brug in het Belgische Limburg:

Het plaatsje Limburg ligt onder het stuwmeer van Gileppe. Bewoners werden daar anderhalve week geleden verrast door het snel stijgende water.

"De autoriteiten hebben ons een uur van tevoren gezegd dat de dam opengezet zou worden. Ze hebben ons helemaal niet gezegd dat er opeens zo veel water naar beneden zou razen", zegt een 80-jarige bewoner. "Het was al weken aan het regenen. We zeiden ook al dagen daarvoor dat ze de dam moesten openzetten, maar ze deden niks", zegt een andere bewoonster.

Maar volgens Patrick Willems, hydroloog aan de Universiteit Leuven, werden de lokale autoriteiten ook overvallen door de enorme hoeveelheid regen. "Ze hadden daar een echt dilemma. Want je kunt zo'n stuwmeer niet in een paar uur laten leeglopen. Dat duurt echt dagen. Stel dat het niet zo hard had geregend en stel dat we daarna een zeer droge periode hadden gehad, dan zou er een drinkwatertekort zijn ontstaan."

Deskundigen zijn het erover eens dat in de toekomst bewoners veel eerder en beter moeten worden gewaarschuwd voor overstromingen. "Mensen moeten op tijd maatregelen kunnen treffen in geval van calamiteiten. Zoals de meubels naar boven verplaatsen of in de ergste gevallen op tijd te kunnen evacueren", zegt Patrick Meire, professor Integraal Waterbeheer aan de Universiteit Antwerpen.

Zowel Meire als Willems betogen dat dit iets is wat de Belgische overheid op de zeer korte termijn moet gaan verbeteren.

Watermanagement

De deskundigen benadrukken dat er zo uitzonderlijk veel regen is gevallen dat overstromingen niet voorkomen hadden kunnen worden. Maar de schade en het aantal doden had veel beperkter kunnen blijven. Zo moet er meer ruimte worden gemaakt voor water. Dat kan door in Vlaanderen rivieren meer te laten meanderen en ook gebieden te creëren waar water kan worden opgevangen als het waterpeil stijgt.

In de heuvelachtige Ardennen is dit een stuk lastiger. "Je moet water gaan afremmen daar. Meer vegetatie en meer bomen om zo het water af te remmen. Je moet letterlijk en figuurlijk meer dammen opbouwen", zegt Willems.

Vorige week werden de slachtoffers van de Belgische watersnood herdacht op een dag van nationale rouw:

Ook Meire benadrukt dat er in de toekomst drastische maatregelen getroffen moeten worden in het landschap. Veel gebieden zijn geasfalteerd en betegeld waardoor het water niet kan worden opgenomen door de grond.

"We moeten ons landschap als een buffer zien voor het water. We hebben het landschap nu heel glad gemaakt door het kappen van bomen en door veel te asfalteren. We zullen de ruwheid van dat landschap weer moeten herstellen", zegt Meire.

Rivieren houden zich niet aan grenzen

Een ander punt van verbetering is, volgens deskundigen, dat er veel beter moeten worden samengewerkt met nationale en internationale waterschappen. In België zijn de waterschappen verdeeld per gewest. Je hebt Waalse en Vlaamse en Brusselse waterschappen.

Maar rivieren houden zich niet aan deze grenzen. Zo stroomt de Maas door Noord-Frankrijk, België en Nederland. De samenwerking tussen deze waterschappen is volgens Meire nu nog beperkt. "Het is essentieel als alle waterschappen in het binnen- en buitenland gaan samenwerken."

In België lijkt de watersnood iedereen te hebben wakker geschud. De Belgische minister van Binnenlandse Zaken heeft al een onderzoek aangekondigd naar wat er in de toekomst allemaal beter kan. Duidelijk is dat de Belgische overheid de komende jaren flink zal moeten investeren.