Het moment dat iedereen die dat wil gevaccineerd is, komt dichterbij. Nu is 46 procent van de Nederlanders volledig gevaccineerd, maar dat moet naar 85 procent. Wat als het percentage daaronder blijft steken? "Als er weer beperkende maatregelen nodig zijn omdat de IC's vol liggen met mensen die zich wel hadden kunnen laten beschermen, zou er wrok in de samenleving kunnen ontstaan", zegt rechtsfilosoof en lid van de vaccinatiecommissie van de Gezondheidsraad Roland Pierik.
In de Verenigde Staten worstelen politici al met de stagnerende vaccinatiegraad. Die blijft daar steken op 68 procent. Ongeveer 20 procent van de bevolking zegt daar sowieso geen vaccin te willen, tenzij het verplicht wordt door hun werkgever, meldt de BBC.
In Nederland ziet het er rooskleuriger uit: begin juli was de vaccinatiebereidheid gemiddeld 89 procent. Toch zijn er specifieke groepen waar dat percentage een stuk lager ligt. In Amsterdam laat slechts een kwart van de Marokkaanse Nederlanders zich inenten. Volgens Pierik moet de overheid in ieder geval kijken naar de groepen die moeilijk te bereiken zijn en de buurten waar de vaccinatiegraad laag is. "Daar zullen ze hard aan moeten werken om die te overtuigen. Met de bus de wijken in."
Alleen welkom na vaccinatie
Ook het inperken van de vrijheid van niet-gevaccineerden kan een optie zijn. "Zo'n ingreep moet dan wel noodzakelijk en proportioneel zijn", aldus Pierik. "Noodzakelijk betekent dat het echt nodig is om een nieuwe uitbraak tegen te gaan. Proportioneel betekent dat je niet met een kanon op een mug moet schieten."
Frankrijk voerde al wel vergaande maatregelen in. Daar moet al het zorgpersoneel zich verplicht laten vaccineren voor 15 september. Wie dat niet doet, hangt een sanctie boven het hoofd. Vanaf begin augustus zou een 'bewijsplicht' gaan gelden in Franse café's, bioscopen, openbare gelegenheden en openbaar vervoer. Je bent dan alleen welkom als je volledig gevaccineerd bent, een negatieve test hebt of onlangs hersteld bent van een coronabesmetting. Duizenden mensen gingen in protest de straat op, waarna de regering een deel van de maatregelen voorlopig terugschroefde.
Je niet laten vaccineren in een pandemie heeft nu eenmaal consequenties.
Het medisch personeel verplicht laten vaccineren vindt Pierik te ver gaan. Maar dat je alleen gevaccineerd naar een nachtclub of festival mag, is volgens hem wel een goed voorbeeld van zo'n 'proportionele maatregel'. "Dat zijn namelijk de plekken waar de kans op een besmetting het grootst is. Een volgende stap zou zijn dat dat geldt voor alle horeca. Je niet laten vaccineren in een pandemie heeft nu eenmaal consequenties."
Drang of dwang?
Maar van echte vaccinatiedwang zal hier nooit sprake zijn. "Vrijwilligheid is altijd het uitgangspunt in Nederland", zegt ethicus en onderzoeker gezondheidsrecht André Krom van het LUMC. "Je gaat altijd op zoek naar de minst ingrijpende maatregel voor het effect wat je wil bereiken."
In de binnenstad van Amersfoort is er grote twijfel over een dwingende aanpak van vaccinweigeraars:
"Bepaalde vormen van "drang" zouden nodig kunnen zijn. Dan maak je het aantrekkelijker voor mensen om zich wel te laten vaccineren. Bijvoorbeeld: je mag alleen het terras op met een vaccinatiebewijs. Als je mensen ook een alternatief biedt, zoals een negatieve test, is het lichte drang. Hoe minder alternatieven, hoe sterker de drang", aldus Krom. "Maar de vraag is of het nodig is. Een maatregel kan ook zijn om mensen te vragen weer wat meer thuis te blijven."
Pierik hoopt dat we zonder dwang of drang de vaccinatiegraad halen. "Maar als dat niet lukt, vrees ik wel voor de solidariteit. En ik denk dat de mensen die in ziekenhuizen werken ook minder bereid zullen zijn op hun tandvlees te lopen als mensen zich hadden kunnen beschermen."