Nog altijd wachten, wachten, wachten in de ggz, ervaar hier hoelang

Nog altijd moeten een kleine 30.000 mensen langer wachten op psychische hulp dan afgesproken. Dat staat in een brief die demissionair staatssecretaris Blokhuis naar de Tweede Kamer heeft gestuurd, met daarin de laatste stand van zaken over wachttijden in de ggz.

Mensen met ernstige psychische klachten kunnen nog lang niet overal op tijd terecht voor hulp. In sommige regio's lopen de wachttijden voor een behandeling op tot een half jaar en langer, blijkt uit cijfers van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa).

Hoelang je precies wacht en hoe dat voelt, kan je in onderstaande special van NOS op 3 zelf ervaren:

Over de maximaal aanvaardbare wachttijd hebben verzekeraars en zorgaanbieders afspraken gemaakt. Volgens deze Treeknorm moet iemand binnen vier weken terecht kunnen voor een intakegesprek bij een ggz-aanbieder. Tien weken daarna moet behandeling mogelijk zijn.

Hoelang de totale wachttijd is, verschilt per diagnosegroep en regio. Maar kijk je naar het landelijk gemiddelde per stoornis, dan vindt bij geen enkele diagnose een intakegesprek binnen de Treeknorm plaats. Ook de behandelwachttijd is vaak langer dan afgesproken.

NOS op 3 nam ook de specifieke situatie van doorverwezen jongeren tussen de 17 en 35 verder onder de loep. De meesten worden gediagnostiseerd met een angststoornis, depressie of persoonlijkheidsstoornis, blijkt uit data van informatiecentrum Vektis.

Hoe snel iemand met zo'n diagnose aan de beurt is voor behandeling, hangt sterk af van de ggz-regio waar die persoon woont. Zo kunnen mensen met eetstoornissen in de regio Westland binnen zes weken terecht bij een behandelaar, terwijl ze in de regio Apeldoorn/Zutphen meer dan 7,5 maand moeten wachten op eenzelfde behandeling.

Dat geldt ook voor mensen die voor hulp bij autisme naar een ggz-kliniek moesten. In Zuidoost-Brabant was de gemiddelde wachttijd in mei bijna 11 maanden. Terwijl je in Kennemerland binnen 7 weken terechtkon.

De langste wachttijd is die voor persoonlijkheidsstoornissen; landelijk duurt het gemiddeld meer dan vier maanden voordat een behandeling daarvoor kan starten. In Drenthe bedroeg de wachttijd in mei 2021 bijna zeven maanden.

De wachtlijsten in de ggz zijn al langer een probleem. Demissionair staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid, Welzijn en Sport zei in 2017 de wachttijden vóór juli 2018 terug te willen dringen, maar moest daarop terugkomen. De wachttijden voor de behandelingen van autisme, persoonlijkheidsstoornissen en angststoornissen zaten destijds nog altijd boven de norm van 14 weken.

Drie jaar later lijkt er weinig te zijn veranderd. In een rapport van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) staat dat er in mei 2021 tien diagnosegroepen zijn met wachttijden langer dan de Treeknorm. In totaal staan er volgens de NZa ruim 77.000 mensen op een wachtlijst, waarvan een kleine 28.000 langer dan afgesproken moeten wachten.

Blokhuis zegt tegen NOS op 3 dat het belangrijk is om erop te wijzen dat de wachttijden in de ggz regionaal en per diagnosegroep verschillen. Het is volgens de demissionair staatssecretaris niet zo dat de treeknormen in zijn algemeenheid niet worden gehaald en hij is ervan overtuigd dat er voortgang wordt geboekt.

Maar Blokhuis erkent wel dat mensen voor bepaalde diagnoses op veel plekken nog te lang moeten wachten. "Ik zou deze mensen graag een hart onder de riem steken. Het is pijnlijk dat het wachten op passende zorg zo lang kan duren, hoeveel er ook gedaan wordt aan het bestrijden van dit probleem", aldus Blokhuis.

'Designfout'

Volgens Philippe Delespaul, hoogleraar Innovatie in de Geestelijke Gezondheidszorg aan de Universiteit van Maastricht, zijn de wachtlijsten het gevolg van een designfout in de ggz. "We hebben in Nederland specialismen voor alle diagnoses apart, terwijl de meest ernstige problematiek juist voorkomt bij mensen die meerdere problemen tegelijk hebben." En juist die mensen blijven volgens de hoogleraar in de kou staan.

"Stel: je krijgt de diagnose depressie. De volgende stap is dan de depressiespecialist. Maar bij het intakegesprek blijkt dat je ook een drankprobleem hebt. Dan zegt die depressiespecialist: 'los eerst dat drankprobleem maar op'. De specialisten richten zich enkel op eendimensionale problemen, terwijl je mensen moet hebben die naar multidimensionale problemen kijken."

Bij MIND, het landelijk platform voor psychische gezondheid, vinden ze dat vooral de begeleiding beter moet. Wanneer een behandeling niet direct kan starten, wil dit niet zeggen dat iemand maar moet zitten wachten. "Daar kunnen de klachten alleen maar erger door worden. Wachttijd moet geen stilstand betekenen. Gebruik die tijd om iemand voor te bereiden op een behandeling."