MDMA: het is vooral bekend als partydrug tijdens het uitgaan, maar in verschillende landen wordt ermee geëxperimenteerd als behandelmiddel bij psychische klachten. En met succes: uit een groot Amerikaans onderzoek blijkt het middel zeer effectief te zijn bij mensen die lijden aan een posttraumatische stressstoornis (PTSS).
Vuurgevechten, dag in, dag uit. Zien hoe mensen sterven, aan beide kanten van de strijd. Je voertuig beschoten zien worden. De Amerikaanse veteraan Nicholas Blackston maakte het allemaal mee tijdens zijn uitzending naar Irak.
"Ik was een infanterist dus zat altijd in de frontlinie", vertelt Blackston aan Nieuwsuur. In 2006 wordt zijn voertuig geraakt door de raket van een raketwerper. "Mijn chauffeur was dood. Alle inzittenden raakten gewond."
Door zijn ervaringen kreeg Blackston last van psychische klachten, zoals het zogenaamde 'hypervigilantie', een veel voorkomende klacht bij PTSS waardoor je altijd alert bent en nooit echt kunt ontspannen. "Je voelt je altijd alsof je wordt aangevallen."
Ook kreeg hij last van paniekaanvallen, waarbij hij begon te huilen en schreeuwen, en zijn lichaam hevig begon te trillen. "Als ik dat voelde aankomen moest ik snel wegwezen om me ergens te verstoppen." Blackston overwoog in die tijd steeds vaker zelfmoord.
MDMA
De behandeling van zijn klachten verliep aanvankelijk stroef. De middelen die hij kreeg veranderden hem naar eigen zeggen in een 'zombie'. "Door mijn klachten sliep ik slecht, maar door mijn medicijnen werden mijn dromen volledig blanco."
Nog tijdens zijn diensttijd kwam hij al in aanraking met de experimentele therapie met MDMA. Tijdens de behandeling krijgt degene met de klachten eerst een dosis van het medicijn, en daarna begint een therapiesessie.
"Ik lag op een tafel met een zonnebril op en een koptelefoon over mijn oren, met instrumentale muziek", vertelt Blackston. "Ik voelde een paniekaanval opkomen, maar hoorde toen een innerlijke stem die zei: haal adem. Het klinkt simpel, maar door rustig adem te halen ging mijn angst weg."
Tijdens de sessie voelde Blackston de angstaanvallen terugkomen, maar door de rust en de MDMA slaagde hij erin telkens terug te keren naar zijn ademtechniek.
Blackston vergelijkt zelf de behandeling met hoe frontartsen gruis uit je arm verwijderen, maar dat je lichaam de wondjes vervolgens zelf gaat genezen. "Als je dat gruis uit je denken weet te verwijderen, dan gebeurt eigenlijk hetzelfde."
Eric Vermetten is psychiater en hoogleraar aan het LUMC in Leiden. Hij werkt bij ARQ Nationaal Psychotrauma Centrum en doet al jaren onderzoek naar PTSS en de behandeling ervan. De resultaten van het Amerikaanse onderzoek zijn volgens hem verbluffend. "MDMA blijkt dus een geneesmiddel, niet alleen partydrug."
Interessant aan de MDMA-methode is volgens Vermetten dat het totaal anders lijkt te werken dan de medicijnen die tot nu toe werden gebruikt tegen PTSS. "Dit medicijn initieert een andere staat van bewustzijn. Het kan een verdieping realiseren die we nog niet kennen in de klassieke manier van psychotherapie."
In Israël worden ook experimenten uitgevoerd met MDMA-therapie. Deze man wordt behandeld voor een trauma dat hij opliep door ernstig seksueel misbruik door zijn vader.
Toch lijkt het een gek idee dat een 'drug' gebruikt wordt als medicijn. Maar volgens Vermetten zijn de gevaren niet zo groot.
"Het verslavingscomponent en de bijwerkingen lijken in combinatie met de psychotherapie nagenoeg afwezig", zegt hij tegen Nieuwsuur. "Dus het lijkt ook een heel veilig middel te zijn."
De Amerikaanse onderzoeksresultaten laten ook zien dat driekwart van de onderzochte mensen na de behandeling met MDMA helemaal geen PTSS-klachten meer had.
"Dat zien we niet vaak", zegt Vermetten. "We zijn gewend in de GZZ en de psychiatrie dat een middel dagelijks gebruikt moet worden. Dit is een middel dat je bijvoorbeeld maar drie keer in de context van psychotherapie gebruikt. Daarna kun je stoppen."
Neurotransmitters
Maar wat gebeurt er nou precies tijdens zo'n sessie? Volgens Vermetten komen er door het gebruiken van MDMA heel veel neurotransmitters vrij. "Die bieden met elkaar een openheid voor iets waar je van tevoren een afkeer voor had", vertelt hij. "Het lijkt alsof onze prefrontale cortex met vakantie gaat, de rest van het brein krijgt de gelegenheid te verwerken wat eerst in de weg zat."
Ook het Nederlandse ARQ onderzoekt het middel. Vermetten hoopt het medicijn als middel voor PTSS in 2024 aan te kunnen bieden aan het EMA. "Maar het FDA in Amerika heeft de behandeling dan hopelijk al goedgekeurd, dus dan kan het snel gaan."
Voor veteraan Blackston heeft de therapie met MDMA zijn leven in ieder geval voorgoed positief veranderd. "Het is zoals in de film The Wizard of Oz: het begint in zwart-wit en ineens wordt alles in kleur. When the trip ends, the journey begins."
ARQ krijgt regelmatig verzoeken van mensen met PTSS om deel te nemen aan dit onderzoek. Helaas is daar momenteel geen ruimte voor.
