GroenLinks verklaart verkiezingsverlies: onduidelijk profiel Klaver en partij-idealen
Het verlies van GroenLinks bij de Tweede Kamerverkiezingen is te verklaren doordat de partij "er onvoldoende in is geslaagd te laten zien dat ze een idealistische bestuurspartij is". Dat is de conclusie van het Wetenschappelijk Bureau GroenLinks, dat de verkiezingen evalueerde.
De partij is geen "frisse nieuwkomer" meer, maar tegelijkertijd heeft GroenLinks nog nooit geregeerd. Kiezers wisten daardoor onvoldoende wat een stem op de partij betekende, zeggen de onderzoekers. Ook was de presentatie van partijleider Klaver als politiek leider niet overtuigend, concluderen zij.
"We constateren dat veel kiezers er deze verkiezingen moeite mee hadden om Klavers leiderschap te duiden. Een belangrijke factor hierin is dat hij zich dan weer idealistisch en aanvallend opstelde, dan weer gericht was op verbinding en samenwerking."
Macht doel op zich
Zij leveren onder meer kritiek op de mislukte oproep van Klaver tot een links-progressieve samenwerking. Klaver wilde een stembusakkoord, maar D66 en PvdA wezen dat af. De kiezer zag GroenLinks daardoor niet als verbindende machtspartij.
De keuze van Klaver om in het jaar voor de verkiezingen onder meer het Belastingplan en de Onderwijsbegroting van het kabinet te steunen pakte ook slecht uit.
"Sindsdien is een terugkerend beeld in de media en onder de leden dat macht voor GroenLinks een doel op zich is geworden, en dat de partij daarbij haar idealen dreigt te verwaarlozen." Dit heeft bijgedragen aan het verkiezingsverlies, oordelen de onderzoekers.
Over de "verwachte aandacht" voor Tweede Kamerlid Bouchallikht had vooraf meer moeten worden overlegd, vindt het bureau. Er kwamen evenveel positieve als negatieve reacties binnen op haar kandidatuur. Ook over de reactie van de partijtop op de "ontstane ophef" waren kiezers ontevreden.
Bouchallikht kwam verschillende keren in opspraak, onder meer omdat ze in 2014 aanwezig bleek te zijn geweest bij een demonstratie tegen geweld in Gaza waar Israël met nazi-Duitsland werd vergeleken.
Verdedigende rol
Verder mislukte het om het voor de partij belangrijke thema klimaat op te eisen. De onderzoekers vonden de standpunten te technisch en de uitleg "ontbeerde emotie". Er werd ook te weinig ingegaan op vragen van kiezers over wat de plannen van GroenLinks, vooral financieel, voor hen zouden betekenen.
De onderwerpen windmolens, kernenergie en biomassa dwongen de partij in een verdedigende rol, zegt het wetenschappelijk bureau. "Door vragen van journalisten en aanvallen van politieke tegenstanders was er weinig ruimte voor het eigen verhaal."
Andere factoren die worden genoemd zijn de coronapandemie, waardoor de partij niet voldoende kon ondernemen om kiezers op straat en bij bijeenkomsten op te zoeken en aan zich te binden.
Rechtse lijsttrekkers meer podium
Als "externe factor" noemen de onderzoekers de media. "Zo zien we bijvoorbeeld dat rechtse lijsttrekkers en partijen relatief meer podium kregen dan linkse lijsttrekkers en partijen."
De helft van het aantal verloren stemmen is naar D66 gegaan, constateert het bureau. Dat zijn ongeveer drie zetels. De andere verloren stemmen gingen naar Volt, PvdA, SP, VVD en PvdD, en in mindere mate naar BIJ1.
In 2017 ging de partij nog van vier naar veertien zetels. Bij de verkiezingen in maart van dit jaar verloor de partij er weer zes en viel terug naar acht zetels.
