Ben jij gevaccineerd? Je mag het niet vragen, maar we willen het wel weten

• Jelmer Jansma & Hanneke de Jonge

Een meerderheid van de Nederlanders vindt het belangrijk om te weten of hun familie, kapper, vriend of huisgenoot gevaccineerd is tegen covid of niet. Dat blijkt uit een enquête van Ipsos in opdracht van Nieuwsuur. Vanwege privacywetgeving is niemand verplicht dit aan een ander te vertellen. En dat zorgt voor dilemma's.

We vinden het belangrijk om te weten of de mensen met wie we in contact komen, gevaccineerd zijn. Dat geldt vooral voor familie (66 procent), contactberoepen (64 procent), bij vrienden (64 procent) en huisgenoten (60 procent). Een kleiner deel van de ondervraagden wil graag weten of collega's (47 procent) of mensen met wie ze sporten (44 procent) het vaccin hebben gehad.

Gevoeligheden

Vragen of iemand met wie je in contact komt gevaccineerd is, ligt gevoelig. Slechts een kleine meerderheid (52 procent) vindt het normaal om die vraag aan de ander te stellen. Opmerkelijk is dat 59 procent vindt dat anderen het recht hebben om te weten of je gevaccineerd bent. Dat recht bestaat niet; integendeel. Gezondheidsinformatie valt binnen de algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in de 'bijzondere categorie' en is extra beschermd. Niemand kan eisen dat de ander zegt of hij gevaccineerd is.

Op de werkvloer kan het van groot belang zijn of een werknemer wel of niet is gevaccineerd, bijvoorbeeld als die in contact komt met kwetsbare groepen. Arbeidsrechtadvocaat Geke Bosch werkt vaak in opdracht van zorginstellingen. Ze merkt dat die worstelen met de AVG. Bosch: "Als werkgever kan je door de AVG bijna niets. Je mag niet vragen of een werknemer gevaccineerd is. Ook als de werkgever er via via achter komt dat een werknemer niet gevaccineerd is, dan mag je daar eigenlijk het gesprek niet over aan gaan."

Bij kapper Simcha & Friends in Amsterdam is het wel of niet vaccineren "ontzettend bespreekbaar". Toch is de situatie "lastig", zegt de eigenaresse:

Als werkgever voorwaarden stellen aan je werknemers? Bosch verwacht dat er rechtszaken over gevoerd gaan worden. "In het belang van de veiligheid van kwetsbaren zou ik het goed vinden dat er in de wet voor specifieke sectoren, zoals de zorg, een uitzondering komt rondom de registratie van vaccinatie tegen covid", zegt ze.

Alleen een bedrijfsarts mag vragen of een werknemer al dan niet gevaccineerd is, maar alleen als daar een goede reden voor is, bijvoorbeeld als diegene werkt met kwetsbare groepen. Maar ook in dit geval is een werknemer niet verplicht te antwoorden. Antwoordt de werknemer wél, dan mag de bedrijfsarts die informatie niet delen met de werkgever.

Niet alleen bij betaald werk, ook bij vrijwilligerswerk kan het onderwerp vaccinatie tot complexe situaties leiden. Vereniging De Zonnebloem organiseert uitjes en vakanties voor mensen met een lichamelijke beperking. Mede omdat het niet mogelijk is om vrijwilligers te vragen of ze gevaccineerd zijn, ligt het schip MPS De Zonnebloem nu werkloos aan de kade in Arnhem. "Want we kunnen niet honderd procent veilig varen als we niet weten of iedereen gevaccineerd is. Dat risico willen we niet nemen", zegt kapitein Jolle Wietse Visser.

"Heel jammer", zegt Annette Heiwegen, een trouwe bezoeker van MPS De Zonnebloem. "Zo kunnen een heleboel mensen niet op vakantie. Maar ik snap het ook wel: ik zou ook wel willen weten wie gevaccineerd is en wie niet. Zodat we niet het risico lopen dat zij mij besmetten of ik hen."

Oplossing?

Advocaat Hian Li Ko ziet een mogelijke oplossing voor de Zonnebloem. "De Zonnebloem zou naar mijn oordeel wel - voor het mogen begeleiden van een vakantiereis - als voorwaarde kunnen stellen dat een vrijwilliger verklaart dat hij gevaccineerd is of een negatieve test heeft gedaan. Als een vrijwilliger vervolgens afhaakt valt dat volgens mij binnen de wettelijke kaders."